زیست‌ردیابی آلودگی هوای مناطق شهری با استفاده از گونه‌های چنار و زبان گنجشک (مطالعۀ موردی: شیراز)

Abstract

گیاهان و جانوران به‌منزلۀ زیست‌ردیاب در بسیاری از نقاط جهان استفاده شده‌اند. در این تحقیق، برگ و پوست درختان چنار و زبان گنجشک به‌منزلۀ زیست‌ردیاب آلودگی هوا در شیراز ارزیابی شدند. نمونه‌های گیاه از سایت‌های چهارگانۀ (آزادی، ولیعصر، خلدبرین و شهرک گلستان) در دو مرحله (اواخر خرداد و شهریور 1390) جمع‌آوری شدند. برای تعیین غلظت فلزات سنگین در نمونه‌های برگ و پوست، پس از هضم اسیدی، از دستگاه جذب اتمی استفاده شد. میزان کادمیوم در همۀ ایستگاه‌ها پایین‌تر از حد تشخیص دستگاه و میانگین غلظت فلزات سرب و مس در نمونه‌های برگ و پوست بین ایستگاه‌ها دارای اختلاف معنی‌داری بود. نتایج به صورت زیر بود: - میانگین غلظت فلزات (g g^-1µ) در برگ چنار: سرب 85/1، مس 88/14؛ - میانگین غلظت فلزات (µg g^-1) در برگ زبان گنجشک: سرب 18/1، مس 25/7. نتایج نشان داد غلظت فلزات سنگین در پوست بیشتر از برگ است. البته برگ درخت چنار، که مقادیر بالاتری از فلزات سنگین را در مقایسه با برگ زبان گنجشک جمع می‌کند، کارایی بیشتری به‌منزلۀ بیواندیکاتور برای آلودگی شهری نشان می‌دهد. هر دو گونۀ شاخص، در مطالعات مقایسه‌ای برای تعیین زیستی آلودگی هوای شهری مناسب‌اند.