بررسی غلظت و منشأ ایزومرهای HCH در رسوبات رودخانۀ سیاهرود (قائمشهر)

Abstract

در این تحقیق غلظت باقیماندۀ آفت‌کش‌های αHCH، βHCH و γHCH در رسوب رودخانۀ سیاهرود از طریق دستگاه GC/ECD اندازه‌گیری شد. نمونه‌برداری در فصل‌های تابستان (15 مرداد) پاییز (15 آبان) و بهار (15 اردیبهشت) 1391 انجام گرفت. برای انتخاب ایستگاه‌ها، نقشۀ کاربری اراضی به کار رفت و هر ایستگاه مابین دو کاربری قرار گرفت و بر این اساس 7 ایستگاه مشخص شد. در هر ایستگاه 3 نمونه رسوب (3 تکرار) از 5 سانتی‌متری بالایی سطح رسوب برداشته و در مجموع 63 نمونه بررسی شد. استخراج به روش حلال- حلال و از طریق حلال‌های نرمال هگزان و دی‌کلرومتان در حمام مافوق صوت انجام شد. برای تمیزسازی از فلوریسیل نیمه‌فعال استفاده شد. شناسایی و اندازه‌گیری مقدار غلظت از طریق دستگاه گازکروماتوگرافی و مقایسۀ زمان بازداری پیک‌های مشاهده‌شده در کروماتوگرام حاصل از نمونه با کروماتوگرام حاصل از تزریق محلول‌های استاندارد انجام شد. از نسبت سطح زیرپیک نمونه به سطح زیرپیک استاندارد داخلی برای محاسبۀ غلظت استفاده شد. مقادیر LOD به‌دست‌آمده در این روش بین 2 تا ng/l8 و درصد بازیابی این روش بین 95 تا 104 درصد بود. غلظت αHCH در کلیۀ ایستگاه‌ها کمتر از حد تشخیص و بالاترین غلظت برای βHCH و γHCH به ترتیب 089/0 و 173/0 میکروگرم بر گرم وزن خشک بوده است. بررسی تفاوت درصد ایزومرهای HCH در هر ایستگاه نشان از مصرف لیندان در کاربری کشاورزی داشته است و نبود αHCH در تمامی ایستگاه‌ها نشان از وارد‌نشدن جدید HCH صنعتی دارد.