بررسی وضعیت NO2 تروپوسفری ایران طی سال‌های 2004 تا 2012

Abstract

در این تحقیق، توزیع زمانی مکانی NO₂ تروپوسفری در ایران با استفاده از داده‌های ماهوارۀ OMI طی سال‌های 2004 تا 2012 بررسی شده است. نتایج بررسی‌های تغییرات فصلی NO₂ تروپوسفری نشان می‌دهد که معمولاً بیشینۀ فصلی در زمستان و کمینۀ فصلی در تابستان رخ می‌دهد. در ایستگاه ژئوفیزیک تهران، طی سال 2007، بیشینۀ NO₂ تروپوسفری در دسامبر با مقدار molec/cm² 10¹⁵ 28/23 و کمینۀ NO₂ تروپوسفری در جولای با مقدار molec/cm² 10¹⁵ 06/5 رخ داده است. بررسی نقشه‌های میانگین ماهانۀ توزیع تروپوسفری NO₂ در منطقۀ خاورمیانه نشان می‌دهد که معمولاً مناطق با غلظت بالای ستون تروپوسفری NO₂ مربوط به شهرهایی با ترافیک سنگین وسایل نقلیۀ موتوری و فعالیت‌های صنعتی است. از جمله این مناطق می‌توان در ایران به محدودۀ شهرهای تهران، اصفهان، مشهد، رشت، شیراز، اهواز و تبریز اشاره کرد. بررسی روند تغییرات بلندمدت 9 سالۀ 2004- 2012 در شهرهای با غلظت بالای NO₂ تروپوسفری نشان داده که روند افزایشی در محدودۀ شهرهای تهران، اصفهان و شیراز مشاهده می‌شود. مقایسۀ منطقه‌ای تهران از نظر NO₂ تروپوسفری و نزدیک سطح زمین طی ماه‌های سرد نشان می‌دهد که مناطق شمال و شمال شرق تهران بسیار آلوده‌تر از جنوب آن است. یکی از عوامل مؤثر این امر می‌تواند الگوی باد و وزش بادهای دشت به کوه حاکم بر تهران باشد. شرایط هواشناسی می‌تواند شدت آلودگی NO₂ تروپوسفری و گستردگی آن را در ایران، بیشتر کند. از جملۀ این شرایط می‌توان به حضور پشته‌ها در تروپوسفر میانی همراه پایداری ستون هوا، کاهش سرعت باد و افزایش وارونگی دمای هوای سطحی اشاره کرد. مقایسۀ مقادیر ستون NO₂ تروپوسفری با غلظت آلایندۀ NO₂ سطح زمین نشان می‌دهد که طی فصل سرد، همبستگی مثبتی بین آن‌ها برقرار است.