ارزیابی آلودگی و پهنه‌‌‌بندی کیفی رسوبات سطحی تالاب انزلی بر اساس نتایج شاخص‌های سنجش آلودگی فلزات سنگین

Abstract

فلزات سنگین از جمله آلاینده‌‌هایی محسوب می‌‌شوند که از طریق منابع متعدد انسان‌ساخت یا طبیعی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم وارد پیکره‌‌های آبی می‌‌‌شوند. تالاب انزلی یکی از اکوسیستم‌های بسیار حائز اهمیت در ایران است که به علت برنامه‌‌های توسعۀ صنعتی و کشاورزی از منابع آلایندۀ متعددی تأثیر می‌پذیرد. در تحقیق حاضر رسوبات 41 ایستگاه نمونه‌‌بردرای در تالاب انزلی مطالعه و غلظت فلزات مس، روی، کروم، آهن، منگنز، سرب، نیکل و کادمیوم در رسوبات این نمونه‌‌ها آنالیز و بررسی شد. همچنین، شاخص‌های سنجش آلودگی فلزات (شاخص غنی‌‌‌سازی، درجۀ آلودگی اصلاح‌شده و ریسک اکولوژیک) همراه آنالیزهای آماری چند‌متغیره (PCA و CA) برای سنجش وضعیت آلودگی فلزات سنگین در رسوبات تالاب انزلی استفاده شد که نتایج بیانگر آلودگی بیشتر مناطق شرقی و رودخانه‌‌های پیربازار، پسیخان و شیجان (ایستگاه‌های 1، 3 و 4) در مقایسه با سایر مناطق بود. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از شاخص غنی‌‌سازی، غنی‌شدگی رسوبات به فلزات کادمیوم، سرب و کروم مشهود بود. علاوه بر موارد بالا، نتایج شاخص‌های ریسک اکولوژیک و درجۀ آلودگی اصلاح‌شده بیانگر وضعیت آلودگی متوسط و ریسک اکولوژیکی بالایی در مناطق شرقی و جنوب شرقی تالاب انزلی بود. نتایج آنالیزهای آماری چندمتغیره تأثیر زیاد منابع انسان‌ساخت در مقادیر فلزات مس، روی، کروم، سرب و نیکل را تأیید کرد. همچنین، فلزات آهن، منگنز و تا حدی نیکل نیز احتمالاً از منابع طبیعی در منطقۀ مورد مطالعه سرچشمه می‌گیرند.