بررسی تغییرات طولی رودخانۀ کارون با استفاده از روش میانگین جهت‌دار خطی (منطقۀ مورد مطالعه: از شوشتر تا اروند)

Abstract

تأسیسات زیربنایی مهم کشاورزی، پروژه‌های عمرانی‌، صنعتی‌، شهری و نیاز اجتماعات واقع در حاشیۀ رودخانۀ کارون به آب و رسوب این رودخانه، زیان‌های ناشی از تغییرات ژئومورفولوژیکی، تغییرات گستردۀ پیچان رودها در مسیر رودخانه و نقش آن‌ها‌ در تغییرات طبیعی‌، اقتصادی و اجتماعی، سبب تئوری بررسی تغییرات این رودخانه شده است. مقالۀ حاضر به بررسی تغییرات طولی رودخانۀ کارون با استفاده از روش میانگین جهت‌دار خطی می‌پردازد. این روش در بررسی تغییرات طولی و عرضی رودخانه‌ها کارایی بالایی دارد، از نظر زمانی سریع‌تر است و نتایج بهتری نیز ارائه می‌دهد. محدودۀ مورد مطالعه قسمت انتهایی رودخانۀ کارون در جلگۀ آبرفتی خوزستان واقع است و 74/368 کیلومتر طول دارد. این محدوده بر اساس ویژگی‌های هندسی، ساختار زمین‌شناسی و شیب به 13 بازه تقسیم شده است. این بازه‌ها از نظر ویژگی‌های مورفومتریک تفاوت‌ها و تشابه‌های زیادی دارند که الگوهای خاصی را ایجاد کرده‌اند. دورۀ بررسی تغییرات طولی رودخانۀ کارون در زمان 52 ساله‌ای از 1955 تا 2007 است. داده‌های مورد نیاز از تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی و پیمایش‌های میدانی به دست آمده‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهند که تغییرات مسیر رودخانه سبب تغییر ساختارهای زیست‌محیطی مرتبط با رودخانه می‌شوند و الگوهای اکولوژیک رودخانه‌ای را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نتایج نشان می‌دهند که طی دورۀ مطالعه‌، رودخانۀ کارون افزایش طولی داشته و میزان سینوسیتی آن نیز افزایش یافته است. در سال 1991 طول مسیر رودخانۀ کارون 3/3 درصد، سال 2002 برابر با 6/3 درصد‌ و در سال 2007 مساوی با 1/4 درصد نسبت به سال پایۀ 1955 افزایش مسیر داشته است.