ارزیابی جیوه تجمع یافته در رسوبات و بافت بی‌مهرگان کف‌زی دریاچه سد قشلاق سنندج

Abstract

مطالعات قبلی بر روی کیفیت آب سد قشلاق سنندج نشان داد‌ه‌اند که میزان جیوة‌ کل موجود در آب این دریاچه بیشتر از حد استاندارد تعریف شده به‌وسیلة سازمان بهداشت جهانی و موسسه استاندارد ایران (µg/L 1) است. بنابراین برای تعیین مقدار غلظت جیوة تجمع یافته در رسوبات و زیتوده بی‌مهر‌گان کف‌زی این دریاچه، از تیر تا آذر سال 1388 در سه ایستگاه با عمق‌های متفاوت (2 تا 30 m) به وسیله نمونه‌گیر اکمن، نمونه‌برداری شد. رطوبت نمونه‌های اخذ شده پس از حمل به آزمایشگاه، با دستگاه انجماد خشک (فریز درایر) حذف شده و مقدار جیوه‌ کل در رسوبات و زیتوده بی‌مهر‌گان کف‌زی توسط دستگاه اندازه‌گیری جیوه بر اساس وزن خشک اندازه‌گیری شد. شاخص تجمعی بیوتا- رسوب (BSAF) برای محاسبة شاخص تجمع زیستی به کار برده شد. میانگین (± خطای استاندارد) جیوه کل در زیتوده بی‌مهر‌گان کف‌زی و رسوبات به ترتیب 02/5 ± 3/94 و 72/9 ± 66/117 بر حسبng/ g-1 بود. میانگین‌های غلظت جیوه کل در زیتوده بی‌مهر‌گان کف‌زی بین ماههای تحقیق، اختلاف معنی‌داری نداشتند (14/0P= ,16/2= 10 ,5F)، در حالی‌که غلظت جیوه در رسوبات در خلال همین زمان، اختلاف معنی‌داری را نشان دادند (02/0P = ,88/4 =10 ,5F) BSAF محاسبه شده برای تمام ماهها کمتر از عدد 1 بود، به این معنی که بی‌مهر‌گان کف‌زی دریاچه سد قشلاق، توانایی تجمع زیستی جیوه در رسوبات آلوده به جیوه این دریاچه را ندارند. اما با توجه به انجام فرایند متیلاسیون جیوه توسط بی‌مهرگان کف‌زی و توانایی بزرگنمایی زیستی آن و نیز نتایج مطالعات قبلی که آلودگی ماهیان این دریاچه به فلز سنگین جیوه را به اثبات رسانیده، باید ملاحظات جدی در مورد مصرف ماهیان کف‌زی‌خوار این دریاچه مد نظر قرار گیرد.