سمیت حاد و مزمن اسانس کاکوتی چندساله Ziziphora clinopodioides و آنغوزه Ferula gummosa علیه شب‌پره هندی Plodia interpunctella (Lepidopters: Pyralidae)

Abstract

تشدید نگرانی‌های حاصل از مصرف آفت‌کش‌های شیمیایی باعث شده تا پژوهشگران دنیا به دنبال راه کارهای جدید برای کنترل حشرات آفت باشند. اسانس‌های گیاهی می‌توانند به عنوان یکی از ایمن‌ترین جایگزین‌های آفتکش‌های شیمیایی در نظر گرفته ‌شوند. در پژوهش حاضر، سمیت کشندگی و زیرکشندگی اسانس کاکوتی چندساله و آنغوزه روی شب‌پره هندی مطالعه شد. نتایج زیست‌سنجی‌ها نشان داد که مقادیر برآوردشده LC50 اسانس کاکوتی و آنغوزه علیه تخم‌های یک‌روزه به ترتیب 98/96 و 82/49 میکرولیتر بر لیتر هوا و روی تخم-های چهارروزه به ترتیب 86/40 و 91/38 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. مقادیر LC50 اسانس کاکوتی و آنغوزه روی لاروهای سن اول به ترتیب 12/10 و 49/7 میکرولیتر بر لیتر هوا و روی لاروهای سن پنجم به ترتیب 11/34 و 66/12 میکرولیتر بر لیتر هوا برآورد شد. همچنین، اسانس کاکوتی با LC50 معادل 77/25 میکرولیتر بر لیتر هوا در مقایسه با اسانس آنغوزه با LC50 معادل 72/28 میکرولیتر بر لیتر هوا از سمیت بیشتری علیه حشرات کامل این شب‌پره برخوردار است. بر اساس میزان LT50‌ برآوردشده، میزان دوام اسانس کاکوتی و آنغوزه علیه حشرات بالغ به ترتیب 31/6 و 56/7 روز بود. افزایش غلظت اسانس‌ها منجر به افزایش معنی‌دار میزان بازدارندگی تخم-ریزی شد. همچنین، نتایج آزمایش‌های خون‌شناسی نشان داد که با افزایش غلظت اسانس و زمان اسانس‌دهی تعداد کل سلول‌های خونی لاروهای یک روزه سن پنجم به طور معنی‌داری کاهش یافت. به‌طور کلی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد که اسانس کاکوتی و آنغوزه از سمیت تنفسی قابل توجهی علیه شب‌پره هندی برخوردار هستند. همچنین میزان حساسیت مراحل مختلف رشد و نمو این حشره به اسانس‌های مورد آزمایش، اختلاف معنی‌داری با یکدیگر دارد.