ترکیب شیمیایی و سمیت تدخینی سه اسانس مرکبات روی تخم، لارو و حشره کامل سوسک چهار نقطه‌ای حبوبات، (Callosobruchus maculatus (Col.: Bruchidae

Abstract

سمیت تنفسی اسانس‌های فرار پوست نارنگی،Citrus reticulata Blanco (Rutaceae) ، لیمو،C. limon L. ، و نارنج،<br />C. aurantium L.، روی تخم، لارو و حشرات کامل سوسک چهار‌نقطه‌ای حبوبات، Callosobruchus maculatus (F.)، در دمای‌<br />1 ± 27 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5 ± 60 درصد در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. اسانس‌ها به روش تقطیر با آب و از پوست میوه‌ها استخراج شدند و با آنالیز GC و GC/MS مورد شناسایی قرار گرفتند. لیمونن (limonene) به‌عنوان مهم‌ترین ترکیب تشکیل‌دهنده اسانس‌ها مد نظر قرار گرفت. اثر غلظت‌های متفاوت بخارات اسانس روی تفریخ تخم و مرگ‌ومیر لارو و حشره کامل معنی‌دار بود .اسانس‌های نارنگی و نارنج نسبت به اسانس لیمو روی میزان تفریخ تخم اثرات سمی‌تری نشان دادند و‌ بیش‌ترین مرگ‌ومیر را نیز روی لاروها ایجاد نمودند. در مورد مرگ‌ومیر حشرات کامل، هیچ اختلاف معنی‌داری بین اسانس‌ها مشاهده نشد. حشرات کامل در معرض غلظت‌های 5/18، 37، 5/55 و 74 میکرولیتر بر لیتر هوا قرار گرفتند. اسانس نارنج در بالاترین غلظت (74 میکرولیتر بر لیتر هوا) طی 6 ساعت، مرگ‌ومیر 100 درصد از حشرات را رقم زد. در مقابل اسانس نارنگی و لیمو در زمان مشابه به‌ترتیب موجب مرگ و میر 38 و 62 درصد از حشرات شد. این نتایج پیشنهاد می‌کند که اسانس پوست مرکبات می‌تواند به‌عنوان سموم تدخینی گیاهی در برابر مراحل مختلف سوسک چهار‌نقطه‌ای حبوبات مورد استفاده قرار گیرد.