زیست‌شناسی سرخرطومی طبق‌ خارپنبه، Larinus latus (Col.: Curculionidae) و تأثیر آن روی تولید بذر گیاهان میزبان در منطقه‌ی ارومیه

Abstract

علف‌های هرز خارپنبه، Onopordum spp. (Asteraceae)، گیاهان بومی حوضه‌ی مدیترانه و مناطق جنوب‌ غربی و مرکزی آسیا هستند. اینها گیاهان دوساله هستند که منحصراً به وسیله‌ی بذر تکثیر می‌یابند. زیست‌شناسی سرخرطومی طبق خارپنبه، Larinus latus (Herbst)، روی Onopordum acanthium و O. leptolepis در مزارع و چراگاه‌های اطراف ارومیه بررسی شد. این سرخرطومی دارای یک نسل سالیانه در منطقه بوده و به شکل حشره‌ی کامل زمستان‌گذرانی می‌کند. حشرات کامل زمستان‌گذران، در اواخر اردیبهشت ماه محل‌های زمستان‌گذرانی را ترک کرده و با استقرار روی گیاهان میزبان از برگ، طبق و گرده‌های گل آنها تغذیه می‌کنند. حشرات کامل در طول زندگی خود، به طور متناوب جفت‌گیری و از آغاز مرحله‌ی غنچه‌دهی تا پایان مرحله‌ی گل‌دهی طبق‌ها، تخم‌گذاری می‌نمایند. حشرات ماده تخم‌ها را به صورت انفرادی در قاعده و یا گل‌پوش طبق‌ها قرار داده و روی آنها را برای محافظت از خشک شدن و دشمنان طبیعی با فضولات خود می‌پوشانند. میانگین تعداد تخم گذاشته شده توسط هر فرد ماده 6/3 ± 7/36 عدد تعیین شد. بعد از تفریخ تخم، لاروها با سوراخ کردن طبق به درون آن نفوذ و از نهنج و بذرهای در حال تشکیل درون آن تغذیه می‌کنند. لاروهای این سرخرطومی بسیار مخرب هستند و یک لارو آن به تنهایی قادر به از بین بردن کلیه‌ی بذرهای موجود در طبق‌هایی به قطر 20 تا 37 میلی‌متر است. در شرایط طبیعی دوره رشد و نمو این سرخرطومی از تخم تا ظاهر شدن حشرات کامل آن حدود 6 هفته طول می‌کشد. لاروهای کامل با درست کردن یک حفره در حاشیه‌ی طبق، در درون آن تبدیل به شفیره شده و حشرات کامل نسل جدید آن از اواسط مرداد تا اواسط شهریور ظاهر، و در جستجوی محل‌های مناسب برای سپری کردن پاییز و زمستان از روی گیاهان میزبان پراکنده می‌شوند. لاروهای این سرخرطومی 38 تا 40 درصد بذرهای O. acanthium و 49 تا 57 درصد بذرهای O. leptolepis را در طبق‌های آلوده کاهش می‌دهند. دو گونه زنبور پارازیتوئید،‌ Baryscapus cf. crassicornis (Hym.: Eulophidae) و Bracon (Rostrobracon) urinator (Fabricius) (Hym.: Braconidae)، از لاروهای این سرخرطومی جمع‌آوری و شناسایی شد که گونه‌ی اخیر، B. urinator، برای اولین بار از ایران گزارش می‌شود.