بررسی زمین‌لرزه اصلی و پس‌لرزه‌‌های زمین‌لرزه 1383 داهوئیه (زرند) کرمان، جنوب شرقی ایران

Abstract

در روز چهارم اسفند ماه 1383 در ساعت 5:55 دقیقه و20 ثانیه بامداد (به وقت محلی، شبکه لرزه‌‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) برابر با ساعت 2:25 دقیقه و 20 ثانیه بامداد (به وقت گرینویچ) زمین‌لرزه‌‌ای با بزرگای MW=6.4 (MS=6.5 و (mb=6.4 شرق شهر زرند (رومرکز در روستای داهوئیه برآورد شد، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور) در استان کرمان را لرزاند. استان کرمان از دیدگاه لرزه‌‌زمین‌ساختی در ایالت لرزه‌زمین‌ساختی ایران مرکزی جای دارد. در این گستره زمین‌لرزه‌‌های تاریخی زیادی در گذشته روی داده است، مانند زمین‌لرزه 1864 چترود، زمین‌لرزه 1897 کوهبنان، زمین‌لرزه 1911 راور و زمین‌لرزه 1933 بهاباد. رویداد زمین‌لرزه بم در این گستره در فاصله نزدیک به 200 کیلومتری رومرکز زمین‌لرزه زرند، به اهمیت لرزه‌‌ای آن می‌‌افزاید. زمین‌لرزه داهوئیه 612 نفر کشته داشت و 60 روستا را ویران کرد. اگرچه این زمین‌لرزه درپی گسلشی نو پدید آمده است، سامانه گسلی کوهبنان با درازای نزدیک به 300 کیلومتر، راستای شمال شمال غربی-جنوب جنوب شرقی، شیب تند روبه شمال شرقی و سازوکار راستالغز راستگرد خاستگاه این زمین‌لرزه بوده است. پس‌لرزه‌‌های زیادی با ایستگاه‌های شبکه موقت و همچنین ایستگاه‌های لرزه‌‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران برداشت و مکان‌یابی شده‌‌اند. در این پژوهش پس‌لرزه‌‌های مکان‌یابی شده زمین‌لرزه داهوئیه، پردازش و بررسی شده‌‌اند. برای پردازش این پس‌لرزه‌‌ها الگوی سرعتی پرتو P که تاتار و همکاران، (2005) برای زمین‌لرزه بم پردازش کرده بودند، به‌کار گرفته شد. چشمه زمین‌لرزه با به‌کارگیری ویژگی‌ها و پراکندگی پس‌لرزه‌‌های بهینه مکان‌یابی شده، گسلی با راستای شرقی غربی، با شیب نزدیک به قائم و با درازای نزدیک به 20-15 کیلومتر پیشنهاد شد. برش از پراکندگی پس‌لرزه‌‌ها عمود بر راستای گسل نشان می‌‌دهد که پراکندگی ژرفی آنها بیشینه به 20 کیلومتر می‌‌رسد، که بر جای‌‌گرفتن جنبایی لرزه‌‌ای در پوسته بالایی و بر اینکه لایه لرزه‌‌زا در این گستره بیش از این ژرفا ندارد، دلالت می‌‌کند. همچنین این پراکندگی ژرفی شیب تندی را نشان می‌‌دهد که ممکن است شیب گسل زمین‌لرزه‌‌ای پنداشته شود. سازوکار زمین‌لرزه اصلی، جابه‌جایی راستگرد گسل کوهبنان و پراکندگی پس‌لرزه‌‌ها چنین پیشنهاد می‌‌کند که گسل زمین‌لرزه‌‌ای راندگی، و بلوک شمالی گسل هنگام رویداد زمین‌لرزه فرادیواره بوده است. پراکندگی پس‌لرزه‌‌ها همچنین یک کاف مکانی را نشان داد که این کاف، کانون بهینه شده زمین‌لرزه اصلی پنداشته شد. نتایج ما با الگوسازی پرتوهای پیکری برای زمین‌لرزه، سازگاری دارد (حاتمی، 1386). با به‌کارگیری شتاب‌نگاشت‌های برداشت شده در ایستگاه‌های شتاب‌نگاری شرق و غرب گسل زمین‌لرزه‌‌ای، می‌توان گفت که شکستگی زمین‌لرزه داهوئیه از گستره بهینه شده برای رومرکز آغاز شده و از شرق به غرب به‌گونه‌‌ای یک‌سویه گسترش یافته است. سرانجام واپاشی پراکندگی زمانی پس‌لرزه‌‌ها از پیوند نمایی بسط داده شده کیسلینگر (n(t)=17.04exp(-0.032t)) پیروی می‌‌کند.