بررسی روند تغییرات مقادیر حدی دمای حداقل، حداکثر و میانگین روزانه در چند نمونة اقلیمی ایران

Abstract

مطالعات صورت گرفته در زمینة تغییر اقلیم در جهان حاکی از این واقعیت است که تغییر هر چند کم در دما موجب تغییر در وقوع پدیده‌های حدی نظیر خشکسالی، بارش‌های سنگین و توفان می‌شود. به دلیل مطلق نبودن مقادیر حدی، ممکن است مقداری که برای یک محل حدی است در محلی دیگر نرمال تلقی شود. بررسی وقایع حدی به دلیل محدودیت آمار درازمدت پارامترهای هواشناسی، مشکل است. در این تحقیق، داده‌های تاریخی روزانه مربوط به دمای حداقل، حداکثر و میانگین در یک دورة 44 ساله (2004-1961) از هشت ایستگاه سینوپتیک بوشهر، تبریز، تهران مهرآباد، زاهدان، شیراز، کرمان، کرمانشاه و مشهد به‌منظور استخراج مقادیر حدی دما شامل صدک‌های پایین (1، 5،10)، صدک‌های بالا (90، 95، 99)، تعداد روزهای کمتر از صدک‌های پایین و تعداد روزهای بیشتر از صدک‌های بالا مورد استفاده قرار گرفت. این ایستگاه‌ها نمایندة برخی از اقلیم‌های متفاوت براساس طبقه‌بندی کوپن بودند (به‌ترتیب بیابانی، استپی و معتدل مرطوب). در ابتدا نرمال بودن هریک از سری‌های زمانی حاصل از صدک‌ها به کمک آزمون کولموگروف_ اسمیرنوف بررسی شد. تحلیل روند برای همة سری‌های زمانی به کمک آزمون‌های پارامتری و ناپارامتری ( رگرسیون خطی حداقل مربعات، پیرسون، ? ی اسپیرمن و آزمون معنی‌داری ? کندال) صورت پذیرفت. کرمان (نمایندة اقلیم بیابانی) در مورد دمای حداقل در تمامی صدک‌ها به جز صدک 95، روند افزایشی معنی داری نشان داد. در مورد تعداد روزهای کمتر از صدک‌های پایین و بیشتر از صدک‌های بالا، تمامی صدک‌های بالا دارای روند افزایشی معنی‌دار بود. در مورد دمای حداکثر روزانه، به‌جز صدک یکم و تعداد روزهای بیشتر از صدک 90، در سایر سری‌های زمانی، روند افزایشی بود. نتایج در مورد دمای میانگین، مشابه دمای حداقل بود. مشهد (نمایندة اقلیم معتدل مرطوب) روند افزایشی معنی‌دار در تمامی صدک‌ها و تعداد روزهای کمتر از صدک 10 و بیشتر از صدک‌های 90 و 99 نشان داد. دمای حداکثر تنها در صدک های بالا دارای روند افزایشی معنی دار بود. همة سری های زمانی تعداد روزهای کمتر از صدک‌های پایین و بیشتر از صدک‌های بالا به‌جز صدک یکم و صدک 95 نیز از روند افزایشی معنی‌دار تبعیت کردند. در مورد دمای میانگین نیز، نتایج مشابه دمای کمینه بود. به‌طورکلی اغلب ایستگاه‌ها روند معنی‌دار افزایشی در مقادیر حدی دما به‌خصوص دمای حداقل از خود نشان دادند.