اثر بازه‌های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و پرفشار سیبری بر چرخندزایی مدیترانه و بارش ایران

Abstract

دراین پژوهش اثر نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره (آزورز) در منطقه شرق مدیترانه و زبانه پرفشار سیبری در ایران بر چرخندزایی دریای مدیترانه و بارش ایران در دوره 1960 تا 2002 بررسی شده است. نتایج بررسی تغییرات بازه‌های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و سیبری و ارتباط آن‌ها با بارش سالانه چند ایستگاه همدیدی در کشور نشان می‌دهد که بین بازه نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و فراوانی چرخندهای مرکز شرق مدیترانه ضریب همبستگی زیاد 643 ر0 وجود دارد و اثر این بازه نوسان بر بارش بخش‌های غرب و شمال‌غرب ایران معنی‌دار است. از سوی دیگر، ضریب همبستگی بین بازه نوسان سالانه زبانه پرفشار سیبری و بارش مناطق غرب، شمال‌غرب و قسمتی از شرق ایران نیز مثبت و بین 3ر0 تا 6 ر0 است؛ ولی بازه این نوسان بر فراوانی چرخندهای حوزه مدیترانه و دریای سرخ اثری ندارد. بین تغییرات بازه‌های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره در شرق مدیترانه و همچنین زبانه پرفشار سیبری با نقاط ابتدایی و انتهایی بازه (به ترتیب در ماه ژانویه و ژوئیه) همبستگی زیاد دیده می‌شود. ضرایب همبستگی بین بازه نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و مکان ابتدا و انتهای آن به ترتیب منهای 548ر0 و 477ر0 و برای بازه نوسان سالانه پرفشار سیبری به ترتیب منهای 783ر0 و 731ر0 است. به بیان دیگر، تغییر بازه‌های نوسان سالانه می‌تواند ناشی از تغییر نقطه ابتدایی بازه در ماه ژانویه یا ناشی از تغییر نقطه انتهایی بازه در ماه ‍ژوئیه و یا هر دو باشد. بازه‌های نوسان سالانه کمربند پرفشار جنب حاره و زبانه پرفشار سیبری در سال‌های خشک کمتر از مقدار میانگین بلندمدت و در سال‌های تر بیشتر از میانگین بلندمدت است. نکته قابل توجه دیگر آنکه، الگوی چرخه فصلی بارش در مناطق غربی کشور که متاثر از بازه نوسان کمربند پرفشار جنب حاره است، در دوره‌های خشک و تر مشابه الگوی میانگین بلندمدت است، ولی در مناطق شرقی کشور تفاوت چشمگیری بین الگوها دیده می‌شود.