تغییرات مکانی رواناب، رسوب و آستانه شروع رواناب در حوزه آبخیز قره‌شیران اردبیل

Abstract

تعدد عوامل مؤثر در خصوصیات حوزه آبخیز منجر به تغییرات مکانی و زمانی در فرآیندهای تولید رواناب و رسوب می‌شود. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تغییرات مکانی مقادیر رواناب، رسوب و آستانه شروع رواناب با استفاده از داده‌های شبیه‌سازی بارش در حوزه آبخیز قره‌شیران اردبیل انجام گرفت. شبیه‌سازی بارش با استفاده از دستگاه باران‌ساز در 45 نقطه در سازندهای مختلف زمین‌شناسی حوزه آبخیز انجام و پس از اندازه‌گیری مقدار رواناب و رسوب در هر نمونه متغیرهای مورد مطالعه با روش کریجینگ درون‌یابی و تغییرات مکانی ارزیابی و ارتباط مکانی مقادیر این متغیرها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نقشه‌های درون‌یابی نشان داد که سازندهای بخش‌های بالادست حوزه آبخیز (گدازه‌های داسیتی و تراکیتی) در آستانه‌های پایین (17/3-99/1 دقیقه) رواناب تولید می‌شود و به سمت سازندهای بخش‌های پایین‌دست (مانند پادگانه‌های آبرفتی قدیمی) آستانه تولید رواناب (25/7-13/6 دقیقه) افزایش می‌یابد. مقدار رواناب در بالادست حوزه (گدازه‌های داسیتی و تراکیتی)، زیاد (25/7-07/6 لیتر بر مترمربع) ولی مقدار رسوب کم (66/1-25/1 گرم بر لیتر) و در پایین‌دست حوزه (مانند پادگانه‌های آبرفتی قدیمی) مقدار رواناب تولیدی کم (50/3-20/2 لیتر بر مترمربع) و مقدار رسوب تولید شده بیشتر (5/3-25/2 گرم بر لیتر) می‌باشد. نتایج ارتباط بین مقادیر تغییرات رسوب، رواناب و آستانه شروع رواناب در نرم‌افزار Surfer نشان داد که در آستانه‌های بالای 4 دقیقه و رواناب‌های بین 5/5-5/2 لیتر، مقدار رسوب بیشتر از حدود 2 گرم بر لیتر می‌باشد و به‌طور کلی می‌توان گفت که در آستانه‌های پایین اثر تولید رواناب بر تولید رسوب در حوزه بیشتر است و در آستانه‌های بالا اثر تولید رواناب کاهش می‌یابد.