بررسی نقش شاخص‌های پوشش گیاهی و مؤلفه‌های جغرافیایی مکان بر عمق نوری هواویزهای فصلی ایران

Abstract

عمق نوری هواویزها (AOD) کمیتی بی‌بعد است که میزان عبوردهی پرتو نور در جو را نشان می‌دهد. شناخت AOD برای درک تأثیرات آن بر کیفیت هوا و ارائه راهکاری‌های مقابله با آن ضروری است. هدف از این پژوهش بررسی نقش مؤلفه‌های جغرافیایی مکان و شاخص‌های پوشش گیاهی بر عمق نوری هواویزهای فصلی (AOD_550nm) موجود در جو ایران است. در این پژوهش از فرآورده 6 سنجنده MODIS ماهواره Aqua برای ارزیابی مقادیر AOD، NDVI و EVI به‌ شکل فصلی طی دوره آماری 2017-2003 استفاده شد. جنوب غرب، شرق و سواحل خلیج‌فارس بالاترین و شمال غرب کشور و زاگرس کمترین مقدار AOD را به خود اختصاص داده‌اند. دلیل بالا بودن مقدار AOD در ایران بار ورودی گردوغبار، احتراق سوخت‌های فسیلی و کاهش ارتفاع لایه‌مرزی (BLH) در دوره سرد سال است چرا‌که اکثر آلاینده‌های جوی در لایه مرزی منتشر می‌شود و از راه فرآیندهای تلاطمی لایه آمیخته همگن می‌شود. همبستگی AOD با ارتفاع و عرض جغرافیایی منفی و در سطح 5 درصد معنی‌دار می‌باشد. همبستگی منفی معنی‌دار بین شاخص‌های EVI، NDVI و AOD در فصول تابستان و انتقالی سال وجود دارد به‌طوری‌که کاستی پوشش گیاهی با افزایش AOD در هر فصل با یکدیگر متناظرند. رگرسیون وزن‌دار جغرافیایی (GWR) نشان داد که مقدار پوشش گیاهی توانایی بالایی در کنترل هواویزهای وردسپهر پایینی و ارتفاعات نقش سد‌کنندگی مسیر ترابرد ذرات را دارند و در نتیجه بر انتشار گردوغبار در حالت محلی و منطقه‌ای نیز تأثیر خواهند داشت.