ارتباط بی‌هنجاری‌های دمای آب سطح اقیانوس هند و دریای عرب با بی‌هنجاری‌های بارش نیمه جنوبی ایران

Abstract

بی‌هنجاری‌‌های دمای سطح آب اقیانوس هند و دریای عرب می‌تواند در تغذیه رطوبتی و شکل گیری سامانه‌های جوّی نقش مؤثری داشته باشد در این تحقیق، به‌منظور شناسایی ارتباط بی‌هنجاری‌‌های دمای سطح آب و بی‌هنجاری‌‌های بارش در نیمه جنوبی ایران، ابتدا به‌صورت موردی منابع رطوبتی و نحوه انتقال رطوبت با استفاده از برون‌داد مدل ARPEG و محاسبه بردار شار رطوبت ویژه، همگرایی و واگرایی آن در ترازهای پایین جوّ بررسی شد. سپس همبستگی بین بی‌هنجاری‌‌های دمای سطح آب با بارش نیمه جنوبی کشور به‌صورت ماهانه بررسی شده است. برای این منظور طی دوره آماری 50 ساله (1956-2005) برای ماه‌های اکتبر تا مارس داده‌های بی‌هنجاری دمای سطح آب دریای عرب و اقیانوس هند و داده‌های 9 ایستگاه سینوپتیک برای بی‌هنجاری‌‌های بارش نیمه جنوبی ایران مورد بررسی قرار گرفت. ضریب همبستگی بین بی‌هنجاری‌‌های بارش و بی‌هنجاری‌‌های دمای سطح آب دریای عرب، شرق و غرب اقیانوس هند محاسبه شد. نتایج حاصل نشان داد که بردار شار رطوبت ویژه، همگرایی و واگرایی آن و خطوط جریان در ترازهای پایین جوّ به گونه‌ای است که در زمان فعالیت سامانه‌های کم‌فشار دینامیکی، شرایط مناسبی برای تغذیه رطوبت از روی دریای عرب، دریای سرخ و خلیج فارس فراهم می‌شود. بیشترین ضریب همبستگی مربوط به دریای عرب در ماه‌های اکتبر، نوامبر، ژانویه و فوریه بوده است. همچنین همبستگی معنی‌داری بین بی‌هنجاری بارش و بی‌هنجاری دمای سطح آب نواحی غربی اقیانوس هند در ماه‌های اکتبر، نوامبر و ژانویه و برای نواحی شرقی آن در ماه‌های اکتبر و نوامبر به‌دست آمد. برای ماه‌های دسامبر و مارس همبستگی معنی‌داری حاصل نشد.