هنگ‌لرزه‌ها، آغاز بررسی پیشینه در ایران

Abstract

پژوهش روی هنگ‌لرزه‌ها در دنیا از حدود نیم سده پیش آغاز شده است. گام­های آغازین این پژوهش­ها بر پیوند بین هنگ‌لرزه‌ها و گستره­های آتشفشانی تاکید دارد. برخی جایگاه­های فرعی گوناگون دیگر نیز برای این گونه زمین‌لرزه‌ها پیشنهاد شده است. رشته هنگ‌لرزه‌ها به واسطه بزرگای به‌نسبت کمی که در آنها مشاهده می­شود، کمتر در ایران مورد توجه قرار گرفته­اند، اگرچه برخی از آنها سبب آسیب و ویرانی نیز شده­اند. این پژوهش با بررسی 24 رویداد از این‌‌گونه زمین‌لرزه‌ها که در طی دوره تاریخی و دستگاهی در ایران روی داده­اند، تلاش دارد تا ویژگی­های عمومی و جایگاه آنها را مورد شناسایی آغازین قرار دهد. نتیجه این پژوهش آشکار می‌سازد که هنگ‌لرزه‌های ایران بیش از همه در زاگرس و سپس جنوب البرز مرکزی و آذربایجان روی می­دهند و هیچ‌گونه پیوند آشکاری بین آنها با جنبش­های آتشفشانی وجود ندارد. این زمین‌لرزه‌ها همگی در پوسته روی داده­اند. در برخی گستره­ها مانند زاگرس، شاید بتوان این‌گونه­زمین‌لرزه‌‌ها را به ناپیوستگی­های مکانیکی درون پوسته نسبت داد. بررسی آماری هنگ‌لرزه‌های ایران آشکار می‌سازد که بزرگای تجمعی زمین‌لرزه­های روی داده در هر دسته رویداد، از بزرگای بزرگ‌ترین رویداد آن دسته بیش از 5/0 واحد بزرگا بیشتر نیست. آمار ویژگی­های بزرگا، تعداد رویداد، پهنه رویداد و بازه زمانی رویداد این زمین‌لرزه‌ها زمینه‌‌ای را فراهم می­سازد تا لرزه‌شناسان این دسته از جنبش­های لرزه‌زمین‌ساختی را با دقت بیشتر مورد کنکاش قرار دهند و آنها را از لرزه­های اصلی و یا پیش‌لرزه‌‌ها بازشناسند.