اثر سامانه‌‌های مدیترانه‌‌ای بر خشک‌سالی غرب ایران

Abstract

در این پژوهش تاثیر دریای مدیترانه و برخی عوامل جوّی بزرگ‌مقیاس منطقه‌ای در دوره 1960 تا 2005 بر خشک‌سالی غرب ایران بررسی شده است. در سال‌های خشک غرب ایران، افزایش در میانگین سالانه فشار و کاهش در فراوانی چرخندهای اکثر مراکز چرخندزا مشاهده می‌شود. به‌علاوه، بی‌هنجاری‌های فشار ماهانه نیز در شروع سال‌های خشک وجود دارد ولی به‌تدریج با دور شدن از ژانویه کاهش می‌یابد. الگوهای بی‌هنجاری فشار نشان‌دهنده تضعیف پُرفشار سیبری و تقویت پرفشار آزورز در زمستان‌‌های خشک هستند. کاهش فشار یا بی‌هنجاری منفی میانگین فشار سطح دریا روی مدیترانه، موجب تقویت چرخندزایی و افزایش فراوانی چرخندهای مدیترانه می‌شود که حاصل آن ایجاد زمستان‌های مرطوب در غرب ایران است در زمستان‌های خشک، بی‌هنجاری جهت بُردار باد در غرب ایران، به سمت مدیترانه و به معنی کاهش تندی باد از مدیترانه به سمت این ناحیه از ایران است. به‌علاوه مولفه‌های مداری و نصف‌النهاری باد در شمال غرب کشور و سطح مدیترانه دارای بی‌هنجاری منفی هستند. ‌این بی‌هنجاری، موجب بی‌هنجاری منفی رطوبت نسبی روی مدیترانه و در نتیجه کاهش شار رطوبت از مدیترانه به غرب کشور می‌شود. از طرفی دیگر، شار رطوبت از دریای سرخ به جنوب و جنوب‌شرق کشور کاهش محسوسی ندارد. توزیع جغرافیایی بی‌هنجاری سرعت قائم در زمستان‌های خشک غرب ایران، در سرتاسر مدیترانه و غرب ایران منفی است که معنی آن نزول هوا در این زمستان‌های خشک است.