بررسی روند تغییرات پُرفشار سیبری و تاثیر آن بر میدان‌‌های هواشناختی در بازه زمانی 1948تا 2008

Abstract

یکی از مهم‌ترین سامانه‌های جوّی در فصل زمستان نیمکره شمالی و در منطقه اوراسیا که نقش مهمی در تغییر کمیت‌های جوّی دارد، پُرفشار سیبری است. در این مقاله، روند خطی تغییرات سالانه شدت مرکز این سامانه و تاثیر آن روی برخی از کمیت‌های هواشناختی در مناطق فراحاره‌ای نیمکره شمالی در یک دوره 60 ساله (از 1948 تا 2008) با استفاده از داده‌های NCEP/NCAR بررسی شد. نتایج نشان می‌دهد که فشار تراز دریا در مرکز پُرفشار سیبری در ابتدای این دوره با روند ملایم hPa 10/1 در هر دهه تقویت شده، اما از اوایل دهه هفتاد به بعد، با روند hPa 12/0- در هر دهه تضعیف شده است. ضریب همبستگی بین شاخص پُرفشار سیبری و دمای دومتری از سطح زمین در منطقه مرکزی پُرفشار سیبری در طول دوره مورد بررسی برابر با 46/0- است که نشان‌‌دهنده روند افزایشی دما با آهنگ 13/0 درجه سلسیوس در هر دهه بر روی این منطقه است. همچنین با محاسبه شاخص‌های دورپیوندی، مشاهده می‌شود که تاثیر این سامانه روی متغیرهای جوّی بسیار فراتر از محدوده استقرار آن است. ارتباط بسیار نزدیک با مانسون زمستانی شرق آسیا، افزایش شرایط مناسب برای چرخندزایی روی دریای مدیترانه و تقویت فرارفت هوای گرم از شمال افریقا تا شرق دریای مدیترانه و از آنجا تا شمال اروپا از جمله این تاثیرات هستند. به‌‌علاوه، نتایج حاکی از آن است که پُرفشار سیبری یک پدیده محدود به سطوح پایین جوّ نیست و با جریان‌های هوا در سطوح فوقانی جوّ نیز در ارتباط است. برای نمونه، می‌‌توان به تقویت جت جنب‌حاره‌ای در شرق آسیا و دریای مدیترانه، وجود یک قطار موج از شرق اقیانوس اطلس تا غرب اقیانوس آرام به شکل مقادیر مثبت و منفی ضرایب همبستگی بین شاخص پُرفشار سیبری و ارتفاع ژئوپتانسیلی سطوح میانی و بالاتر جوّ اشاره کرد.