بازخوانی دلیل تعظیم شعائر؛ حکم‌‌، موضوع و متعلق

Abstract

دلیل تعظیم شعائر اسلامی‌‌، به‌رغم پشتوانهٔ قرآنی و روایی معتبر و ظرفیت بهره‌دهی در فروعات متعدد فقهی‌‌ و ابعاد مختلف آن در آثار موجود‌‌، شفاف و منقّح نیست. کاربرد «دلیل تعظیم شعائر» در استنباط احکام موضوعات حج‌‌، نماز‌‌، مساجد و آستان‌های مقدّس، نمونه‌هایی از کارایی این دلیل فقهی است که ضرورت بحث و بررسی دربارۀ آن را به‌خوبی نشان می‌دهد. بررسی جامع ابعاد این دلیل در سه بخش حکم‌‌، موضوع و متعلق، از نوآوری‌های مقاله حاضر‌‌ است. نتیجه این که به لحاظ حکم‌‌، وجوب تعظیم شعائر، حُکمی است مستقل و فراتر از «حرمت اهانت به شعائر». شعائر، به لحاظ موضوع‌‌، همۀ نمادهای منسوب به پروردگار عالَم ـ اعم از حقیقی و اعتباری ـ را در بر می‌گیرد. به لحاظ متعلق‌‌، صِرف‌الوجودِ تعظیمِ عرفی کافی است، ولی دست‌کم در برخی موارد‌‌، این صرف‌الوجود، باید همواره حفظ شود که به معنای وجوب نیاوردن ضد آن خواهد بود.