مطالعۀ فرم چپله‌های هورامان از منظر ارتباط کلام و موسیقی

Abstract

مردم کرد در حیات خود، فرهنگ‌ها و ساختارهای موسیقایی گوناگونی را شکل داده‌اند. یکی از تأثیرگذارترین فرهنگ‌های موسیقایی کردستان، موسیقی هورامان است. فرهنگ موسیقایی این منطقه، به چارچوب جغرافیایی هورامان محدود نمی‌شود، بلکه نواحی جنوبی و غربی استان کردستان و شمال و غرب استان کرمانشاه را نیز در بر می‌گیرد. شناخت موسیقیِ بخش قابل توجهی از مناطق کردنشین، در گرو شناخت موسیقی هورامان است. این پژوهش با تمرکز بر مطالعه‌ی ارتباط واحدهای ساختاری کلام و موسیقی در یکی از گونه‌های موسیقی هورامان به نام چپله، به دنبال پاسخ به این پرسش است که رابطه‌ی میان کلام و موسیقی چپله‌ها و فرم این گونه‌ی هورامی چیست؟ به همین منظور با تجزیه و تحلیل و مطالعه اسنادی جامعه‌ی آماری شامل 118 عدد چپله، ابتدا واحدهای کلام، الگوهای ریتمیک، و جملات ملودیک –به عنوان سه عنصر آوایی چپله- استخراج، و سپس الگوهای تلاقی و تلفیق این سه عنصر مطالعه و طبقه‌بندی شد. این پژوهش، پس از مطالعه‌ی ساختارهای فرمال کلام و موسیقی، نهایتاً از نقطه نظر ارتباط این دو، چپله‌های مورد مطالعه را در چهار فرم کلی طبقه‌بندی می‌کند که در نام‌گذاری اعتباری این نوشتار عبارتند از چپله‌های یک جمله‌ای تک خشتی، یک جمله‌ای دو خشتی، یک جمله‌ای چهار خشتی، دو جمله‌ای (بند و برگردان).