مقایسه‌ی جلوه‌های چند آوایی باختین در نمایشنامه " داستان دور و دراز و... سلطان ابن سلطان و ... به دیار فرنگ به روایت مرد مشکوک "(محمد چرمشیر) و رمان "اسفار کاتبان"(ابوتراب خسروی)

Abstract

این مقاله قصد دارد تا با بهره‌گیری از برخی آموزه‌های نقد ادبی مدرن و به ویژه تمهید "چندآوایی" میخاییل باختین به مقایسه‌ی گزیده متونی از ادبیات و درام معاصر ایران بپردازد. چندآوایی به عنوان ظرفیت بالقّوه متن برای تولید و تکثیر معنا این امکان را به خواننده می‌دهد تا با نگرشی نو رمان‌ها و نمایشنامه‌های ایرانی را تحلیل نماید. هدف اصلی این تحقیق کشف جلوه‌های چندآوایی در دو نمونه مطالعاتی نمایشنامه داستان دور و دراز... و رمان اسفار کاتبانمی‌باشد. این مقاله با اتخاذ رویکردی توصیفی-تحلیلی سعی دارد تا با مطالعه‌ی موردی دو اثر مذکور نشان دهد که چگونه آموزه‌هایی از رویکرد بینامتنی باختین قادر است علاوه بر تحلیل رمان در کالبدشکافی درام ایران نیز مفید باشد. با شرح مختصری از پیشینه مطالعاتی رویکرد بینامتنی در نقد ادبی، تحقیق حاضر سعی می‌کند به معرفی و دسته‌بندی برخی از مهم ترین جلوه‌های چندآوایی موجود در آثار مذکور بپردازد. عملکرد شاخص‌های تحلیلی معتبری در حیطه‌ی قرائت‌های بینامتنی نظیر پارودی، چندزبانی، فرازبان‌های داستانی و نمایشی و نیز چندروایت‌گری، از این حیث امکان مقایسه تطبیقی نمونه‌ها را فراهم آورده است. مقاله حاضر، در نهایت نشان خواهد داد که پاره‌ای از آثار ادبی و نمایشی دو دهه‌ی اخیر ایران واجد پیوندهای نظری قابل انطباق با گفتارهای نقّادی مدرن می‌باشد.