آینده‌نگاری شهری به مثابه رویکردی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی شهری (با تاکید بر تجربه آینده‌نگاری کلان‌شهر تهران)

Abstract

هدف: آینده‌نگاری امروزه در طراحی سیاست‌گذاری‌های راهبردی در تمامی سطوح از جمله سیاست‌گذاری شهری، نقش بسزایی ایفا می‌کند.هدف اصلی مقاله حاضر تاکید بر اهمیت آینده‌نگاری به عنوان پارادایمی نوین در برنامه‌ریزی شهری است. به منظور برجسته‌سازی این هدف، علاوه بر اشاره بر دیدگاه‌های نظری و تحولات پارادایمیک، یافته‌های پژوهشی آینده‌نگاری کلان‌شهر تهران نیز به عنوان تاییدی بر اهمیت آینده‌نگاری آمده است. روش: از حیث روش‌شناختی، به منظور شناخت کلان روندهای اثرگذار و پیش‌ران‌های اساسی، از مدل پویش محیطی برپایه پنل‌های تخصصی(با حضور 210 نفر)، تجارب آینده‌نگاری داخلیو شناخت کلان روندهای ملی بهره‌برداری شد. در مرحله بعدی، با استفاده از دلفی آنی و تحلیل اثرات متقاطع، پیش‌ران‌های کلیدی شناسایی شدند. یافته­ها: حضور اجتماعی و گسترده زنان، سالمندی و افزایش امید به زندگی، زندگی و اداره هوشمند، تنوع‌پذیری در سبک‌های زندگی و ناپایداری اقلیمی از کلان‌روندهای قطعی تهران در 15 سال آینده خواهد بود. اما در کنار کلان‌روندهای قطعی، سه پیش‌ران اثرگذار بر آینده تهران که منتج به پنج سناریو احتمالی خواهند بود عبارتند از: وضعیت روابط بین‌المللی ایران با سایر کشورها؛ وضعیت ثبات سیاسی و روابط بین بازیگران کلیدی داخلی؛ وضعیت توسعه‌یافتگی مناطق مختلف کشور و دستیابی به توازن منطقه‌ای. نتیجه­گیری: ترکیب حالت­های مختلفِ پیش‌ران­ها، سناریوها و تصاویر مختلفی از آینده احتمالی تهران را به دست می‌دهد. با بهره‌گیری از یافته‌های آینده‌نگاری، علاوه بر اتخاذ راهبرد کلان، با آمادگی بیشتر می‌توان برنامه‌ها و طرح‌های کوتاه‌مدت متناسب با راهبرد کلان طراحی و اجرا نمود.