تغییرات شاخص‌های تنوع و غنا با فاصله از جاده‌های اصلی و فرعی جنگلی

Abstract

جاده‏های جنگلی خطوط ارتباطی میان زیستگاه‏های طبیعی‌اند که به ‏منظور خروج چوب، محصولات غیر چوبی، و تفرج از آن‌ها استفاده می‏شود. ساخت این جاده‏ها به قطع درختان در عرضی مشخص و تغییرات مستقیم و غیر مستقیم در اکوسیستم جنگل می‏انجامد. به‌منظور بررسی تغییرات شاخص‏های تنوع و غنا با فاصله از جاده‏های اصلی و فرعی در بخش نم‌‌خانة جنگل آموزشی‌ـ ‌‌پژوهشی دانشگاه تهران، شانزده خط‏نمونه در دو سمت جاده‏های جنگلی و تیپ ممرز‌ـ راش در نظر گرفته شد. در هر خط‏نمونه نُه قطعه‏نمونه به ابعاد 2Í1 متر عمود بر محور جاده در فواصل 0 (حاشیة جاده)، 5، 10، 15، 20، 30، 45، 60، و 100 متری اجرا شد. با ثبت فراوانی گونه‏های علفی در هر قطعه‌نمونه، شاخص‏های تنوع شانون‌ـ واینر و غنای گونه محاسبه و مقایسه شد. نمونه‏های خاک از عمق 0 تا 10 سانتی‌متری مرکز هر قطعه‏نمونه در فواصل 0، 5، 60، و 100 متری برداشت و جهت تعیین خصوصیات فیزیکی‌ـ شیمیایی به آزمایشگاه خاک‌شناسی منتقل شد و با استفاده از آنالیز چندمتغیره ارتباط عوامل محیطی و پوشش علفی بررسی شد. نتایج تفاوت معنا‏دار بین تنوع و غنای گیاهان زیراشکوب را در جاده‏های اصلی و فرعی نشان نداد. در حالی که این شاخص‏ها در فواصل مختلف حاشیة جاده‏ها و در دامنة خاک‌برداری و خاک‌ریزی تفاوت معنادار دارند. نتایج نشان‌دهندة تأثیر جاده‏های جنگلی تا حدود 60 متری داخل جنگل است. بین عوامل محیطی و پارامترهای خاک، نور عامل اصلیِ استقرار، فراوانی، و توزیع گونه‏ها در حاشیة جاده تا درون جنگل است.