سنجش عناصر سنگین در برگ درختان سالم و خشکیدۀ بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در منطقۀ جنگلی هلن استان چهارمحال و بختیاری

Abstract

پدیدۀ زوال بلوط در جنگل‌های زاگرس، سطح گسترده‌ای را متأثر کرده است. آلاینده‌های موجود در گردوغبار، از مهم‌ترین عامل‌های زوال گونه‌های جنگلی زاگرس اعلام شده‌اند. در این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر گردوغبار بر زوال درختان بلوط (<em>Quercus brantii</em> Lindl.)، در ابتدای بهار 1395، شش تلۀ رسوب‌گیر در منطقۀ هلن نصب و در پاییز، نمونه‌های گردوغبار از تله‌ها جمع‌آوری و پس از توزین، مقدار عناصر سنگین موجود در آنها اندازه‌گیری شد. در دو جهت جغرافیایی غالب (شمالی و جنوبی)، سه خط ‌‌نمونه با فاصله‌های ثابت در ابتدا، وسط و انتهای منطقه پیاده و در هر خط ‌نمونه سه قطعه ‌نمونۀ دایره‌ای 1000 متر مربعی در سه طبقۀ ارتفاعی 1800-1500، 2000-1800 و بالاتر از 2000 متر از سطح دریا برداشت شد. در هر قطعه ‌نمونه، از پنج درخت سالم و ناسالم، نمونۀ مرکب برگ تهیه و مقدار عناصر سنگین (سرب، کادمیوم، نیکل، آرسنیک و جیوه) آنها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که مقدار کادمیوم و سرب در برگ درختان سالم به‌ترتیب 0/235 و 0/174 و در برگ درختان ناسالم به‌ترتیب 0/339 و 0/219 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود و این اختلاف معنی‌دار شد (0/01 ≤ <em>p</em>). درختان بلوط جهت جنوبی نسبت به جهت شمالی عناصر سنگین بیشتری را جذب کردند و این اختلاف برای سرب و کادمیوم در سطح اطمینان 99 درصد و برای آرسنیک در سطح اطمینان 95 درصد معنی‌دار بود. به‌نظر می‌رسد تنش ناشی از جذب عناصر سنگین یکی از عامل‌های زوال بلوط باشد. نتایج این پژوهش نیز تأثیر عناصر سنگین موجود در گردوغبار بر سلامت درختان بلوط را نشان داد.