تبیین جامعه‌شناختی علل پیوستن طبقات اجتماعی به شورش بابک خرمدین برضد عباسیان (با تأکید بر نظریه محرومیت نسبی تد رابرت گر)

Abstract

جنبش­های اجتماعی از مباحث اساسی در نظریه­های انقلاب­اند که به­واسطه همین اهمیت، نظریه­های مختلف کوشیده­اند آن‌ها را توضیح دهند. یکی از مهم­ترین این نظریه­ها، نظریه محرومیت نسبی است. قیام سیاه­جامگان به­دنبال جلب حمایت گروه­های فرودست و با تمسک به آن در برخی شعارهای خود، سطح انتظارات ارزشی طبقات اجتماعی را بالا برد. این درحالی بود که با برآمدن عباسیان، سطح توانایی ارزشی مردم تغییر چندانی پیدا نکرد و دچار سرخوردگی و محرومیت نسبی شدند. این وضع منجر به شورش­هایی برضد خلافت عباسیان شد که شورش بابک خرمدین بادوام ترین آن‌ها بوده­است. مسئله این مقاله تبیین شکل­گیری و دوام این شورش است. مقاله حاضر می­کوشد با بهره­گیری از روش تحلیل تاریخی و جامعه­شناسی در پرتو نظریه محرومیت نسبی، به بررسی شکل­گیری و علل این جنبش بپردازد. دستاورد مقاله نشان می‌دهد خلفا و کارگزاران بنی­عباس ازطریق به­چالش کشیدن ارزش­های اقتصادی، دینی و مشارکتی موجب محرومیت نسبی شدند که منجر به افزایش میزان مشارکت طبقات اجتماعی و افزایش حجم جنبش بابک خرمدین شد.