خلفای نخستین عباسی و فلسفه و کلام

Abstract

قدرت یافتن عباسیان تحولاتی بنیادین در ساختار حکومت پدید آورد و مشارکت اقوام<br />و ملل مختلف در امور جای انحصارطلبی اعرا ب را گرفت . این دگرگونی ها، به ویژه نفوذ<br />ایرانیان بر دستگاه خلافت، به رویکرد نخستین خلفا به اخذ و نشر علوم انجامید که در<br />نهضت ترجمه متجلی گردید و از این رهگذر زمینۀ گسترش اندیشه های فلسفی و<br />کلامی فراهم شد؛ از سوی دیگر این خلفا، خاصّه مأمون، با انگیزۀ کسب و جمع اقتدار<br />سیاسی و مرجعیّت دینی در نهاد خلافت به حمایت از معتزله برخاست و در زیر لوای<br />صیانت از دین به سرکوب مخالفان پرداخت؛ امّا این حرکت که در توسعه اندیشه های<br />فلسفی و کلامی بسیار مؤثر افتاد، به دلیل حمایت ها و فشارهای حکومتی از آن با<br />عکس العمل اهل حدیث و عامّه مردم روبرو شد و با ظهور کلام اشعری و سلطۀ اهل<br />سنّت و جماعت متوقف گردید.