کارکرد مؤلفه‌های زمانی در آغاز مجلد پنجم و ششم از تاریخ بیهقی

Abstract

متون تاریخی به‌واسطه فرایند طرح‌ریزی در بیان وقایع و حوادث بی‌شمار، درخور بررسی‌های روایت‌شناختی­اند. قواعد روایت به تاریخ‌نویس این امکان را می‌دهد که از خلال توده­ای از انبوه وقایع، دست به انتخاب و شرح بزند. از میان تمهیدات روایی، عنصر زمان جایگاهی ویژه دارد؛ چه زمان روایت در پیوندی عمیق با پی­رنگ است. در این پژوهش، برای بررسی نوع کارکرد و چگونگی کاربست عنصر زمان در <em>تاریخ بیهقی</em>، عناصر زمانی مانند پس‌نگری‌ها و پیش‌نگری‌ها، حذف‌ها و خلاصه‌گویی‌ها، مکث توصیفی و جز اینها که در نظریه ژرار ژنت مطرح شده است، با نگاهی معناگرایانه بررسی شده­ است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می­دهد که زمان روایی عمده‌ترین بهره‌گیری بیهقی از عنصر زمان در <em>تاریخ بیهقی</em> است. در پرداخت این گونۀ زمانی، به‌واسطه درونه‌گیری‌های متعدد، ساختاری چندلایه ایجاد شده است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان گفت زمانمندی <em>تاریخ بیهقی </em>در سطحی معادل طرحمندی قرار گرفته­ است. از ویژگی‌های بارز روایتگری بیهقی در این زمینه، استخراج کارکردهای معنایی از عناصر زمان روایی است و در این بخش، جهت‌گیری‌ها و ارزش‌گذاری‌های راوی نمایان است.