یأجوج و مأجوج: تحولاتِ شناختى مسلمانان درباره زیستگاه آنان تا دوره مغول

Abstract

داستان قوم یأجوج و مأجوج و خروج فرجامین و هولناک آنان، در سنت دینی اسلامی جایگاه ویژه­ای دارد، از این­رو جغرافی­نویسان و مورخان مسلمان نیز تمایل داشتند که مکان و موقعیت این قوم را که بر اساس روایت‌های دینی در بخشی از این جهان مسکن دارند، به دست دهند. در این میان، متغیر اوضاع و شرایط تاریخی در مکان­یابی یأجوج و مأجوج از اهمیت بسیار برخوردار بود. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تاریخی-تحلیلی و از طریق بازخوانی و برآورد اطلاعات منابع پیش و پس از حمله­ مغول، نحوه­ تأثیرگذاری مؤلفه‌های تاریخی و فرهنگی دوره­ مغول بر پندار مسلمانان درباره­ موقعیت جغرافیایی یأجوج و مأجوج بررسى شده است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که هرچند اغلب منابع تا پیش از حمله­ مغول، مکان زندگی یأجوج و مأجوج را منطبق بر زیست‌بوم اصلی قوم مغول در نظر می­گرفتند، در دوره­ پس از حمله­ مغول، به سبب افزایش دانش جغرافیایی مسلمانان، این ­دو از هم تفکیک شدند و سرزمین یأجوج و مأجوج در مناطق دورتر و ناشناخته­ آن‌سوی زیست‌بوم مغولان مکان­یابی گردید.