المسالک و الممالک بکری: ارزیابى گزارش‌هاى او درباره ایران

Abstract

از جمله آثار جغرافیایی تألیف ­شده در غرب جهان اسلام، <em>المسالک ­و ­الممالک</em> بکری (سده پنجم هجری) است؛ مؤلف به وصف تقریبا تمام گستره جغرافیاى شناخته‌شده روزگار خویش، به‌ویژه ایران و نواحى شرقى خلافت اسلامى اهتمام ورزیده و شاید از همین روست که کتابش برخلاف بسیارى از آثار نویسندگان مغربى، با اقبال عام روبه‌رو شده است. به نظر مى‌رسد جامعیت اثر و نیز وصف جغرافیاى اندلس که بیش از همگان بر آن وقوف داشته، از جمله دلایل شهرت این کتاب باشد. حال این پرسش پیش مى‌آید که کسى چون بکرى که سفرى بدین نواحى نداشته، مطالب کتابش، خاصه اطلاعات مربوط به ایران را، از کدام منابع اخذ کرده است؟ در این نوشتار به روش مطالعه تطبیقى درمى‌یابیم که ضعف عمده این اثر در حوزه ایران، استفاده صِرف نویسنده از آثار پیشینیان و بى‌بهره ماندن از مشاهدات و تجارب شخصى است.