چالش‎های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام

Abstract

جهان اسلام به‎اصطلاح به سرزمین‎هایی گفته می‌شود که بیشینه‎ی مردمان آن پیرو دین اسلام باشند. جهان اسلام در حال حاضر سرزمینی با ترکیبی متنوّع از نظر ویژگی های انسانی و بسترها و شرائط طبیعی را شامل می‎شود. اگرچه به‎لحاظ اشتراک دینی و منابع انسانی و طبیعی، جهان اسلام دارای قابلیّت‎های فراوانی برای تبدیل شدن به یک قدرت منطقه‎ای در عرصه نظام ژئوپلیتیک جهانی است؛ اما به‎دلیل وجود برخی عوامل و زمینه‎های بروز اختلاف و واگرایی از جمله گسیختگی فضای جغرافیایی، تفاوت‎های مذهبی، قومی، اندیشه و نظام سیاسی، عدم استقلال و وابستگی‎های سیاسی و اقتصادی، تعارضات سرزمینی، رقابت داخلی قدرت‎های برتر جهان اسلام، وجود پیمان‎های سیاسی ـ امنیّتی با قدرت‎های بزرگ و بازیگران فرامنطقه‎ای و ... متأسفانه تاکنون از این پتانسیل عظیم استفاده شایسته‎ای نشده است. گفتنی است در کنار عوامل واگرایی، عوامل و زمینه‎هایی چون اشتراکات دینی و تمدنی، تجانس و همگونی ساختاری و کار کردی، منافع و نیاز‎های مشترک، احساس تهدید مشترک و ... وجود دارند که می‎تواند در جهت وحدت و همگرایی جهان اسلام نقش مؤثّری ایفا کند. این مقاله تلاش دارد تا با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی مهم‎ترین چالش‎های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد.