نقش استراتژی توسعه شهری (CDS) در سیاست‌های تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری، مطالعه موردی: شهر رشت

Abstract

برنامه‌ریزی شهری در ایران همواره از رویکرد برنامه‌ریزی سنتی تأثیر پذیرفته است و بر این اساس اغلب تبعات مثبت برنامه‌های شهری نصیب گروه‌های با درآمد بالاتر می‌شود. از این‌رو سیاست‌های تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری، غالباً‌ متوجه گروه‌های غیرهدف می‌گردند و در نتیجه این گروه‌ها نه تنها به حاشیه این برنامه‌ها، بلکه عملاً به‌سوی حاشیه شهرها و حاشیه‌نشینی رانده می‌شوند. از سال 1999 با تأسیس سازمان ائتلاف شهرها و با پشتیبانی بانک جهانی و مرکز UN HABITAT، استراتژی توسعه شهری (CDS) با هدف کاهش فقر شهری و بهبود مسکن گروه‌های کم‌درآمد، در بیش از 250 شهر جهان سومی اجرا شده، که نتایج موفقی نیز داشته است. رهیافت CDS معتقد است که در شهرهای جهان سوم، آینده هم‌اکنون است؛ و از این‌رو فارغ از اهداف بلندمدت و انعطاف‌ناپذیر طرح‌های جامع و با تأکید بر اصل اجرا و مشارکت شهروندان، با چالش‌های روزمره آنان از جمله مسکن، مستقیماً روبه‌رو می‌شود و نیز بخش عمده‌ای از امکانات مورد نیاز طرح‌ها ـ از جمله نیروی انسانی، مدیریت و مصالح ساختمانی ـ را از طریق منابع محلی تأمین می‌کند. در تحقیق حاضر 23 ویژگی 330 خانواده ساکن واحدهای اجاره به شرط تملیک شهر رشت، که هم‌سو با سیاست تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد احداث شده‌اند، جمع‌آوری گردید. نحوه تأمین منابع مالی و بازپرداخت آنها، بعد خانوار، ‌اشتغال، میزان درآمد و تحصیلات، معیارهای انتخاب مسکن و هزینه‌های رفت و آمد، از مهم‌ترین این ویژگی‌ها محسوب می‌شوند. تجزیه و تحلیل نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که گرچه هدف اصلی احداث این خانه‌ها تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد شهری در رشت بوده است، اما اغلب ساکنان آنها، متعلق به گروه‌های متوسط و متوسط به بالا هستند. مقاله حاضر سعی بر آن دارد تا ضمن بررسی و تحلیل سیاست‌های تأمین مسکن در ایران، به اهمیت و جایگاه CDS در این حوزه بپردازد.