تحلیل تاریخی فعالیت‌های میسیونری درعصر جانشینان شاه‌عباس‌اول (1038-1135ق/1629-1722م)

Abstract

حضور میسیونرها مذهبی مسیحی در ایران، ازجمله مباحث مهم در مطالعات صفویه است. از عصر شاه‌عباس‌اول به بعد، فعالیت کشیشان مسیحی اروپایی در راستای اهداف سیاسی، عثمانی‌ستیزی و اهداف مذهبی، پیگیری تبلیغ مسیحیت در ایران، روبه افزایش نهاد. موقعیت مساعد داخلی ایران، ازجمله روحیه مهمان‌نوازی و سعه‌صدر ایرانیان در برخورد با ادیان دیگر، زمینه‌هایی بود که موقعیت مناسبی برای حضور کشیشان مسیحی اروپایی در ایران فراهم کرد. از میان فرقه‌های متعدد مسیحی، پنج فرقه فعالیت‌های تبلیغی و ماموریت‌های سیاسی عمده‌ای از عصر صفویه تا قاجار، در ایران انجام دادند. این پنج فرقه عبارت‌اند از کارملیت، دومینیکن، یسوعی، کاپوسن و آگوستین. تلاش برای تبلیغ و تبشیر مسیحیت باعث می­شد مبلغان سختی­های بسیاری را بر خود آسان کنند و از این راه، به اهداف و انگیزه­های درونی خود دست یابند. آن‌ها از جانب پاپ و پادشاهان اروپا، به عنوان نمایندگان سیاسی می‌آمدند و درصدد بودند مسائل تبشیری و تبلیغی خود را با استعمار پیوند زنند. در عصر جانشینان شاه‌عباس‌اول، سیاست عثمانی‌ستیزی سلاطین صفوی کاهش یافت و درنتیجه، اقدامات کشیشان مسیحی با ناکامی مواجه شد. نقشه‌های بلندپروازانه مبلغان، مسیحی برای تبلیغ و جذب مسلمانان نه تنها موفقیتی دربرنداشت بلکه با شکست مواجه شد. جالب آنکه کشیشان مسیحی عصر صفویه موفقیت چندانی در جذب اقلیت‌های مسیحی ایران ازجمله ارامنه مسیحی، گرجی‌ها، یهودی‌ها و... کسب نکردند. هدف این پژوهش بررسی تحلیلی نحوه فعالیت میسیونرهای مسیحی، در دوره جانشینان شاه‌عباس‌اول و ارزیابی اقدامات آنان، با اتکا به اسناد و منابع تاریخی است.