بررسی تطبیقی آزادی فرد و قدرت دولت در اندیشه سیاسی آیت‌الله نائینی و شیخ فضل‌الله نوری

Abstract

آزادی فرد و قدرت دولت از مفاهیم و موضوعات مورد بحث میان جریـان‌های سیاسـی و مـذهبی مختلـف در دوران مشروطه بوده است که متناسب با تعریفی که هر یک از جریان‌ها از آزادی و قدرت و حیطـه آن در اسلام ارائه داده‌اند مواضع مختلفی در برابر نهضت مشروطیت کـه یکـی از اصـول اساسی آن آزادی فرد و قدرت دولت است اتخاذ کرده اند. شیخ فضل‌اﷲ نوری و میرزای نائینی به عنوان نمایندگان دو جریان مهم فکری بودند که در تقابل با یکدیگر قرار گرفتند و نظرات متفاوتی را ارائه دادند. این‌گونه به نظر می‌رسد که عمده‌ی اختلاف‌ها به مبانی و اندیشه‌های سیاسی افراد باز می‌گشت، ولی در واقع، اختلاف برداشتی که میان علمای عصر مشروطه وجود داشت، عمدتاً در زمینه تجزیه و تحلیل جریان‌های سیاسی، اظهار نظر در مورد اشخاص و احزاب، انگیزه‌های آن‌ها و مواردی از این قبیل بود و طبیعی بود که در بحث از این‌گونه امور و اظهار نظر در این موارد، اختلاف نظر به وجود آید. این مقاله در یک بررسی تطبیقی و با بهره‌گیری از روش پژوهش تطبیقی به بیان اندیشه‌ها و مواضع جریان مشروطه‌ی مشروعه و رهبر اصلی آن، شیخ فضل‌الله نوری، در مقابل علمای مشروطه‌خواه و رهبر اصلی آن، علامه نائینی پرداخته است.