شاه اسماعیل، اُمرای کُرد و از دست رفتن دیاربکر از ایران

Abstract

با ظهور صفویه و شکست‌های حکمرانان آق‌قویونلو و متواری شدن آن‌ها به دیاربکر، حوادث سیاسی مهمی در این منطقه روی داد. با وقوع جنگ چالدران که نقطه تلاقی و برخورد سیاست‌های شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی بود، امرای کُرد دیاربکر نیز درگیر مسائل سیاسی میان ایشان شدند. از سوی دیگر انتزاع همیشگی آناتولی شرقی از قلمرو ایران اسلامی از مهم‌ترین مسائل مهم تاریخی است که در این میان نقش کردها نیز شایان بررسی است. جایگاه کردهای دیاربکر و نیز جزیره در سیاست شاه اسماعیل و سلطان عثمانی و نیز نقش ایشان درنتیجه و پیامد جنگ چالدران چه بود؟ ای پژوهش به شیوه تحلیلی و توصیفی در تلاش است که به پرسش‌های اخیر پاسخ گوید. به نظر می‌رسد شیوه تعامل شاه اسماعیل با قبایل کرد در منطقه دیاربکر و جهت‌گیری سیاسی این قبایل تأثیر قابل‌توجهی در تحولات سرزمینی میان ایران عثمانی داشته است. این پژوهش نشان می‌دهد که گرایش کُردها به شاهزادگان آق‌قویونلو، درگیری آنان با قزلباش‌ها، سیاست جایگزینی قزلباش‌ها به‌جای امرای بومی کرد، شکست چالدران و سرانجام نقش اختلاف مذهبی در انتزاع دیار بکر از قلمرو صفوی نقش داشتند