قرارداد 1907م؛ همکاری روس و انگلیس وحوادث خونین تبریز در سال 1330ق/1911م

Abstract

در اوایل قرن بیستم، روس و انگلیس بنا به مصالح و منافع مشترک خود، رقابت دیرین خود بر سر مسائل ایران را کنار گذارده و رو به همگرایی و همکاری با یکدیگر آوردند و به دنبال آن، قرارداد 1907م. بین دو کشور امضاء گردید. این قرارداد می‌خواست تا سیاست دو کشور در قبال ایران را تا 1917م. تعیین کند.هدف مقاله حاضر ، بررسی تأثیر این همگرایی و همکاری دو کشور، بر سرنوشت تاریخی ایران با تأکید بر فجایع سال 1330/1911 روس‌ها در تبریز می­باشد. نتایج این پژوهش که با اتّکا به اسناد، نامه­ها، تلگراف‌ها و همچنین تحقیقات جدید این موضوع را به بررسی و تحلیل گذاشته است، نشان می­دهد آسیب و زیانی که ایران در این دوره، به‌واسطه‌ی همکاری دو دولت استعماری روسیه و انگلستان متحمل شد، به‌مراتب بیش از زیان و آسیب­ دورۀ رقابت این دو دولت در ایران بود. بعد از انعقاد قرارداد 1907م، روس و انگلیس، استقلال و تمامیت ارضی ایران را فدای منافع خود کردند . زمانی که روسیه آشکارا به نقض استقلال و تمامیت ارضی ایران پرداخت، انگلیسی‌ها با توجّه به منافع خود و از ترس لغو قرارداد 1907م. از سوی روس‌ها، به تأیید اقدامات تجاوزگرایانه روس‌ها پرداخته و با این کار، آن‌ها را در ادامه اقدامات خود تحریک و تشویق کردند . اوج این تجاوزها، اشغال تبریز در سال 1330/1911 به دست روس‌ها بود که منجر به کشته و یا مهاجرت عده­ی زیادی از مشروطه­طلبان و آزادی خواهان این شهر و ایجاد فضایی از رعب و وحشت گردید