تبیین زمان وقوع قیام توّابین و رفع اختلاف منابع تاریخی

Abstract

در مورد سال و ماه و حکومت همزمان با وقوع قیام توابین، در منابع نخستین تاریخ اسلام، اقوال مختلف بلـکه متضادی ذکر شده که مجمـوعاً شـامل هفت قول است. و گاه در یک منبع، در ذکر زمان حوادث مربوط به توابین، تاریخ­هایی بیان شده­است که با یکدیگر ناسازگارند. نویسندة مقاله توانسته است با مقایسة زمان­های بدست داده شده در منابع متقدم و استفاده از شواهد تاریخی و نیز بهره­گیری از نقشة مسیر حرکت توابین و همچنین با محاسبة مسافت طی شده توسط توابین براساس منازلی که از کتاب­های جغرافیای تاریخی به­دست آمده­است و مقایسة آن با مصاف­های جنگی هم­مسیر آنها نظیر جنگ صفین، در فاصلة نزدیک به سی سال قبل از حادثة توابین، به این نتیجه برسد که حادثة نبرد توابین با سپاه شام، به سرکردگی عبیدالله­بن زیاد، در جمادی­الأولی سال 65 هـ. ق. و در زمان حکومت مروان رخ داده­است و دیگر تاریخ­های ذکر شده بی اعتبار هستند. این پژوهش با استناد به منابع تاریخی و روش کتابخانه­ای انجام گرفته است.