تحلیل همدیدی توفان‌های تندری مخرب اهواز

Abstract

توفان‌های تندری جزو پدیده‌های مخرب آب‌وهوایی محسوب می‌شوند. شناخت سازوکار، تکوین و توسعۀ این توفان‌ها، در کاهش خسارت آنها بسیار راهگشا خواهد بود. در پژوهش حاضر، توفان‌های تندری با بارش بیش از 10 میلی‌متر ایستگاه سینوپتیک اهواز در یک دورۀ آماری چهارده‌ساله (2013 ـ 2000) بررسی شده است. ابتدا کدهای مربوط به رخداد پدیدۀ توفان تندری و سپس بارش‌های بیشتر از 10 میلی‌متر مربوط به پدیدۀ مذکور استخراج شده و در ادامه داده‌های روزانۀ میانگین فشار تراز دریا از سری داده‌های بازکاوی‌شدۀ NCEP/NCAR در 32 روز مورد نظر برداشت شد. در نهایت با روش تحلیل مؤلفۀ مبنا (PCA) و تحلیل خوشه‌ای، الگوهای گردشی تراز دریا که در ایجاد بارش‌های تندری مؤثر بودند، طبقه‌بندی شدند. با بررسی‌های صورت‌گرفته مشخص شد که بارش‌های تندری اهواز از دو الگوی کلی پیروی کرده است. در الگوی اول، در فشار تراز دریا، سامانۀ کم‌فشار سودان با زبانۀ 1012 میلی‌باری هوای گرم و مرطوب دریای سرخ و خلیج فارس را به منطقۀ تحقیق تزریق کرده و در تراز 850 و 500 میلی‌باری به‌ترتیب منطقۀ اهواز در جلوِ ناوه‌هایی با ارتفاع 1500-1480 ژئوپتانسیل‌متر و 5760 ژئوپتانسیل‌متر واقع شده است. در بارش‌های این الگو، ناپایداری‌ها تا تراز 500 میلی‌باری ادامه داشته است. در الگوی دوم، زبانۀ 1016 میلی‌باری واچرخندی که از سمت شرق گسترش یافته با عبور از روی دریای عمان و خلیج فارس موجب فرارفت رطوبت به‌سمت منطقۀ تحقیق روانه شده و در تراز 850 میلی‌باری منطقۀ تحقیق در جلوِ ناوه‌ای با ارتفاع 1510 ـ 1500 ژئوپتانسیل‌متر قرار گرفته است. در بارش‌های هر دو الگو، منبع اصلی تأمین رطوبت، دریاهای گرم جنوبی و عامل اصلی صعود از طریق ناوه‌های غربی فراهم شده است. <strong> </strong>