آسیب پذیری تاسیسات آب و فاضلاب شمال تهران در مقابل رواناب (منطقۀ یک آبفا)

Abstract

رواناب شهری از پدیده‌هایی است که اغلب سبب تخریب سازه‌های شهری می‌شود. سازه‌ها و تجهیزات سازمان آب و فاضلاب (آبفا) در منطقۀ یک تهران از جمله تجهیزات آسیب‌پذیرند که در پهنۀ شمالی تهران گسترده شده‌اند. محدودۀ اخیر به‌دلیل وسعت حوضه‌های بالادست، شیب زیاد و افزایش شدت و حجم بارش نسبت به سایر نواحی تهران، تسطیح زمین و ناتوانی مسیل‌ها در هدایت جریان آب با مشکل رواناب‌های شدیدی در هنگام بارندگی مواجه است. این پژوهش با استفاده از داده‌های رقومی ارتفاعی 10 متر منطقه (DEM)، نقشۀ زمین‌شناسی 1:100000، نقشۀ خاک منطقه، آمار و داده‌های هواشناسی و هیدرومتری سال‌های1351 تا 1392، آمار جمعیت 1385، داده‌های مکانی از مراکز درمانی- امدادی (پایگاه امداد، آتش‌نشانی، پایگاه مدیریت بحران، مراکز درمانی و بیمارستان)، مراکز خطر (گاز، پمپ بنزین، خطوط برق، مخازن )، کاربری اراضی انجام گرفته است. در مراحل تحقیق، ابتدا زیرمعیارهای مؤثر بر آسیب‌پذیری منطقۀ تحقیق، تعریف شده و به روشAHP-FUZZY وزن‌دهی شدند و در نتیجه میزان تأثیر هر کدام بر آسیب‌پذیری شاخص‌های مورد نظر مشخص شده و با به‌کارگیری مدل TOPSIS توزیع شدند. نتایج مطالعات نشان داد شاخص‌های تراکم مراکز خطر (ایستگاه گاز و خطوط انتقال نیرو)، بافت فرسوده، شیب، تراکم نسبی جمعیت، شرایط تأسیسات (از لحاظ قطر و عمق کار گذاشتن) و وجود مسیل‌های شمال تهران (درکه، دربند، ولنجک، مقصودبیک، جمشیدیه، دارآباد و لارک) که مانع دفن تأسیسات در عمق زیاد به‌منظور محافظت و امنیت بیشتر است، در افزایش آسیب‌پذیری دخیل‌اند. همچنین مقایسۀ یافته‌ها آشکار کرد که در منطقۀ مرکزی و شمالی محدودۀ تحقیق که تراکم تأسیسات آبرسانی بیشتر است، در صورت رخداد حادثۀ فضایی مناسب برای استقرار تأسیسات آبرسانی اضطراری یافت نمی‌شود و در قیاس با آن در بخش‌های جنوبی این منطقه که تراکم تأسیسات آبرسانی کمتر است، فضاهای مناسب از جمله فضاهای سبز شهری بیشترند.