تأثیر مخاطره‌آمیز کاهش سطح تاغ‌زارهای اطراف شهر کرمان بر تشکیل کانون‌های ریزگرد

Abstract

گردوغبار و ماسه‌های روان برخاسته از کانون‌های ریزگرد، همواره خسارات زیست‌محیطی سنگینی به مراکز اقتصادی و جوامع بشری وارد آورده‌اند. از سال 1961 میلادی با توسعة جنگل‌های دست‌کاشت تاغ، برای تثبیت شن‌های روان کانون بحرانی ریزگرد بخش جنوب و جنوب شرقی شهر کرمان اقدام شده است. گزارش‌های مبنی بر تشدید تخریب پوشش گیاهی این جنگل‌ها، محققان را بر آن داشت تا با استفاده از روشی ترکیبی، تغییرات احتمالی پوشش گیاهی را مدلسازی و پایش کنند. در این مطالعه، باند 3، موج قرمز، و باند 4، مادون قرمز نزدیک، سنجنده‌های TM و ETM ماهوارة لندست برای استخراج شاخص پوشش گیاهی نرمال‌شده به‌کار گرفته شد و تغییرات زمانی- مکانی تراکم جنگل‌های دست‌کاشت با بهره‌گیری از شاخص خودهمبستگی فضایی موران برای سال‌های 1987، 2000، 2005، 2009 و 2014 میلادی بررسی شد. برای ارزیابی تأثیر عامل طبیعی خشکسالی در تخریب تاغ‌زارها نیز داده‌های بارش روزانة ایستگاه هواشناسی کرمان طی سال‌های 1980 تا 2013 با استفاده از شاخص خشکسالی مؤثر آزمون شد. نتایج نشان می‌دهد که میانگین منطقه‌ای مقادیر NDVI در طول دورة مذکور روند کاهشی محسوسی داشته است؛ درحالی که، شاخص موران عمومی مقادیر NDVI از سال 1987 تا 2014 روندی افزایش داشته که الگوهای خوشه‌ای و متمرکز را گسترش داده است. این تغییرات برهم خوردن ساختار اولیة خطی و منظم جنگل‌های دست‌کاشت و ایجاد لکه‌های پر و خالی جنگلی را در منطقه نشان می‌دهد. گسترش خشکسالی‌ها به‌همراه دخالت‌های انسانی موجب تشدید تخریب جنگل‌ها در حاشیة دو جادة ارتباطی تهران و جوپار شده است. بدیهی است تداوم این روند، طرح‌های توسعة منطقه‌ای از قبیل طرح ملی محور گردشگری هفت باغ علوی (واقع در شرق منطقة شمارة 2) را با تهدیدهای زیست‌محیطی جدی مواجه خواهد کرد.<br /> <strong> </strong>