جایگاه و نقش قیام قتیل شاهی در تداوم جنبشهای ضد عباسی

Abstract

قیام یحیی بن عمر علوی درسال250ق روی داد. در این زمان، نزاع میان قدرت طلبان خلافت در سامرا و بغداد به عنوان دو پایگاه و مقر نیرو های رقیب در اوج بود. اوضاع ظاهری خلافت نابسامان و در حقیقت تصمیم گیرندگان اصلی قدرت، سرداران و سپاهیانی بودند که از سی سال قبل قدرتشان در حاکمیت رو به ازدیاد بود. از سوی دیگر شخصیت خلفایی که در این دوران حکومت را در اختیار داشتند از هرگونه توسعه قدرت و نفوذ سیاسی به نفع خویش بی‌بهره و با قیام‌های متعدد از جانب علویان، خوارج و دیگر اقشار ناراضی مواجه بودند. اگرچه بعضی از نهضتهای حق‌طلبانه با دشواریهای خاص خود سرکوب شدند اما پیامدها و عواقب زیادی نیز برای دربار و خلافت به جا گذاشت. در این میان، قیام یحیی بن عمر علوی که از پشتوانه وسیع اقشار با تنوع مذهبی و غیرمذهبی برخوردار بود خلفا و دربار را با چالش جدید روبرو کرد و سرمشق و نقطه امیدی جهت دیگر قیامها گشت. این مقاله سعی دارد ضمن بررسی ویژگیهای شخصیت یحیی و قیام وی به پیامدها و تبعات آن ازجمله بروز و ظهور دولت علویان طبرستان و انتقال صحنه نبرد از منطقه بین النهرین به منطقه جبال و شمال ایران بپردازد.