رویکرد روزنامة اختر (1292 -1314ق) به ساختارسازی مدنی با تکیه بر نهاد مجلس شورا (پارلمان)

Abstract

سال­های نخستین سدة نوزدهم میلادی سرآغاز تحولات بنیادین در ایران بود. جنگ­های ایران و روس، ایرانیان را به فکر تحول­خواهی انداخت. دورة طولانی سلطنت ناصرالدین شاه (1264-1313ق) و شرایط حاکم بر ایران عصر ناصری باعث شکل­گیری کانون­هایی از ایرانیان در خارج از مرزها شد. استانبول از مهم‌ترین نقاط شکل­گیری چنین جمعیت­هایی بود. روزنامة اختر چاپ استانبول، نشر عقاید و آرای تحول­خواهانة این دسته از ایرانیان را به داخل ایران برعهده داشت. گردانندگان اختر در دو سطح به زمینه­سازی برای نهادینه­کردن نهاد مجلس اقدام می­کردند: نخست، با طرح مفاهیم فکری همانند علم، آزادی و قانون، قصد تأثیرگذاری بر زمینة فکری و باوری خواننده را داشتند و در مرحلة بعد، با معرفی نهاد مجلس و عنوان مصادیق آن در کشورهای مشروطه، موجب آشنایی با این ساختار و تقویّت باور لزوم مشارکت در ادارة امور کشور می­شدند. گردانندگان اختر تلاش داشتند با این شیوه باور به مشارکت مردم را در ادارة کشور تقویّت و زمینة تغییر را برای رسیدن به این هدف فراهم کنند. براین‌اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن بررسی اجمالی رویکرد اختر در ساختارسازی مدنی، به دیدگاه این روزنامه دربارة نهاد مدنی مجلس و زمینه­سازی­های آن برای رسیدن به این هدف بپردازد.