ابعاد نفتی بحران سوئز و پیامدهای آن بر صنعت نفت خلیج فارس

Abstract

با پایان­گرفتن جنگ جهانی دوم، احساسات ضد­استعماری و اندیشه­های ملی­گرایانه، بسیاری از کشورهای جهان سوم را دربرگرفت. برخی کشور­های خاورمیانه و خلیج فارس نیز در این مقطع تلاش کردند تا با رفع سیطره و امتیازات انحصاری بیگانگان، مدیریت منابع طبیعی و سرمایه­های ملی خویش را عهده­دار شوند. نهضت ملی­شدن نفت ایران به رهبری دکتر مصدق در آغاز دهة 1950 با واکنش شدید دولت­های بریتانیا و ایالات متحده روبه­رو شد و به این ترتیب، حساسیّت غرب دربارة منابع نفتی خلیج فارس بر همگان آشکار شد. چند سال بعد، مساعی جمال عبدالناصر مصری برای ملی­ساختن کانال سوئز، دخالت نظامی غرب و اخلال در جریان انتقال نفت خلیج فارس به اروپا را به دنبال داشت. اگرچه دولت­ها و شرکت­های نفتی غربی توانستند با برنامه­ریزی دقیق و تدارکات گسترده بحران نفتی حاصل از جنگ سوئز را پشت سر بگذارند، اما اندیشه­ها و اقدامات مصدق و ناصر آثار ماندگاری بر صنعت نفت خلیج فارس برجای نهادند. در این مقاله ضمن اشاره به اهمیّت کانال سوئز در انتقال نفت خلیج فارس به اروپا، تدابیر اتخاذشده برای تأمین نفت موردنیاز غرب طی بحران سوئز و پیامد­های بین­المللی و منطقه­ای این بحران بر مسائل نفتی خلیج فارس بررسی می­شود.