انگیزه‌ها و پیامدهای سفر زیارتی بلندپایگان سیاسی قاجار به عتبات و حج

Abstract

تأمل و تحلیل انگیزه و بازخوردهای سفر زیارتی از اهداف این پژوهش به­شمار می­رود. این نوشتار به‌روش توصیفی و تحلیلی این پرسش را طرح نموده که مهم‌ترین انگیزه‌ها و پیامدهای سفر زیارتی رجال سیاسی ایران در دوره قاجاریه، اماکن مقدسه زیارتی در عراق عرب و حجاز چه بوده است؟ فرضیه پژوهش بر این مبناست که مقام‌های عالی‌رتبه سیاسی قاجار با انگیزه و اهداف متنوعی همچون؛ معنویت‌گرایی، انجام مأموریت مذهبی، گذراندن دورۀ تبعید، گشت‌وگذار و مشاهده عینی اوضاع ایران و اصلاحات کشورهای همسایه به سفر زیارتی می‌رفته‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که پاره‌ای از مهم‌ترین پیامدها عبارت بوده­اند از: تأثیر آشتی‌جویانه و خشونت­گریزانه سفرهای زیارتی بر روابط ایران و عثمانی و فراهم­شدن تمهیداتی برای گفت‌وگو‌های غیررسمی، افزایش آگاهی‌های عینی سیاست‌گذار پیکانه قاجار، درک ضرورت و مزایای اصلاحات با اثرپذیری از جریان نوخواهی در روسیه و عثمانی، غنای تاریخ‌نگاری با رشد سفرنامه‌های زیارتی رجال سیاسی و نمایش و القا قدرت سیاسی – فرهنگی ایران در اماکن زیارتی.