نقش کتیبه‌های خوانده‌نشدۀ مسجد سنگی داراب در شناسایی کارکرد و تاریخ ساخت بنا

Abstract

مسجد و آسیاب سنگی داراب، ازجمله بناهای بسیار بحث­برانگیز در تاریخ معماری ایران است. این بنا از اوایل سدۀ نوزدهم میلادی موردتوجه مستشرقین و مورخین ایرانی قرار گرفته و در باب تاریخ احداث و عملکرد آن سخن گفته و نظرات گوناگون و متنوعی مطرح کرده­اند. برخی آن را یک نیایشگاه مهری، آتشکدۀ زرتشتی، کلیسای مسیحی، معبد بودایی، مسجدی اسلامی، و حتی خانقاه و کاروانسرا دانسته‌اند. از نظر نگارندگان، علت اصلی این آشفتگی و تنوع نظرات ارائه­شده، کم­توجهی و ناتوانی در قرائت کتیبه­های موجود در سردر ورودی، کتیبۀ محراب، و کتیبه­های آسیاب سنگی است که باعث به خطا رفتن بسیاری از مطالعات مربوط به این بنا شده است. در این مقاله، علاوه بر قرائت متن کامل کتیبه­ها، به استناد متون تاریخی هم­دوره قدمت بنا، تاریخ احداث، نوع کاربری و نام و نسبت سازندة بنای مسجد سنگی داراب روشن شده است.