بررسی کارنامۀ فرهنگی میسیونر‌های لازاریست فرانسه در ایران (از اوایل دورۀ قاجار تا جنگ جهانی اوّل)

Abstract

فعالیّتهای فرهنگی- آموزشی میسیونر‌های لازاریست فرانسوی، بخشی از تاریخ فرهنگی ناشناخت? دور? قاجار را تشکیل میدهد که بازتاب چندانی نیافته و مورد بررسی قرار نگرفته است. هیئتهای لازاریست (کاتولیکها) که از پشتیبانی سیاسی- اقتصادی دولت فرانسه نیز برخوردار بودند، پس از ورود به ایران، از دور? محمّدشاه (1264 -1250هـ .ق.)، به برپایی نهادهای فرهنگی و آموزشی خود پرداختند. این نهادها عبارت بودند از مدارس، کلیسا‌ها، چاپخانه‌ها، و نهادهای دیگری که فعالیّتهای مذهبی و عرفی آنها، بویژه در مناطق غربی ایران، همچنان تا آستان? جنگ جهانی اوّل ادامه داشت. بررسی روند تأسیس این نهاد‌ها و کمّ و کیف و محتوای آموزشی آنها که به زبان فرانسه بود، بخشی از این پژوهش را تشکیل میدهد؛ از سویی، روی‌آوری لازاریستها به آموزش علوم جدید و زبانهای اروپایی و نیز رویکرد بسیاری از ایرانیان به زبانهای فرنگی، بویژه فرانسه که زبان فرهنگی- سیاسی آن روزگار نیز بشمار میرفت، سبب گسترش بیشتر این نهادها و فعالیّتهای آموزشی آنها در ایران گردید؛ با این همه، این فعالیّتها با چالشهای سیاسی- اجتماعی گوناگونی نیز روبرو بودند که بر کارکرد آنها تأثیرگذار می‌شد. بررسی و تجزیه و تحلیل این چالشها و تأثیرات آنها و نیز ارزیابی نقاط قوّت و ضعف کارکرد فرهنگی لازاریستها بخش دیگری از این پژوهش را تشکیل میدهد.