بررسی اصول صفحه آرایی قرآن های دوره ایلخانی

Abstract

با ظهور کلام وحی، هنر کتابت قرآن، در قرون اولیه هجری قمری آغاز شد. به علت ارزش و اهمیت موضوع، این هنر درمیان دیگر هنرهای اسلامی از جایگاه والایی برخوردار است و جزء متعالی‌ترین و شریف ترین هنرها نزد مسلمانان به شمار می‌آید. کتابت دوران اسلامی معنای گسترده‌ای دارد و تنها معطوف به هنر خط و خوشنویسی نمی‌باشد بلکه مجموعه‌ای از هنرها شامل خط و خوشنویسی، تذهیب و رنگ، کاغذ، صحافی و تجلید و… است و درحقیقت هنر صفحه‌‌آرایی امروز پایه در هنر کتابت دوران گذشته دارد. در این میان قرآن های دورة ایلخانی در کنار ارزش نسخه شناسی، به خاطر ویژگی‌های خاص صفحه‌‌آرایی، تذهیب و نقوش به کار رفته در آنها جزء بی‌نظیرترین و نفیس‌ترین آثار هنری دورة اسلامی محسوب می‌شوند، اما تا به امروز با دیدی گرافیکی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و پژوهش در مورد آنها می‌تواند باعث شناخت اصول صفحه‌آرایی در هنر اسلامی گردد. در همین راستا ابتدا پیشینه صفحه آرایی در ایران وتعریفی از آن بیان گردیده واجزاء و عناصر به کار رفته در صفحه‌آرایی قرآن های دورة ایلخانی شامل عناصر صفحه‌آرایی قرآن ها مانند خط و خوشنویسی، تذهیب وتزیینات، نقش و رنگ، تقسیم و تناسبات صفحه، به صورت تخصصی و بر طبق تحقیقات آماری مورد بررسی قرار گرفته و ساختار صفحه‌آرایی قرآن ها بیان گردیده است تا با توجه به این پژوهش بتوان کارکردهایی برای صفحه‌آرایی امروز پیدا کرد.