مقایسه توان ذخیره سازی و انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و سهم آنها در عملکرد در چهار رقم گندم در شرایط آبیاری مطلوب و تنش خشکی

Abstract

توان بالقوه ذخیره سازی مواد فتوسنتزی در ساقه و کارایی انتقال آنها به دانه دو صفت موثر در ثبات عملکرد در اقلیمهایی است که در آنها شرایط تنش خشکی د ر دوره پر شدن دانه غالب می باشد .4 رقم گندم اصلاح شده برای چهار اقلیم اصلی ایران در شرایط شاهد و تنش خشکی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج مورد مطالعه قرار گرفت . نتایج آزمایش نشان داد که سهم ذخایر ساقه در عملکرد در شرایط شاهد و تنش بترتیب 3/19و4/24درصد بود . در شرایط تنش خشکی افزایش نسبی سهم ذخایر ساقه با کاهش سهم فتوسنتز جاری در عملکرد همراه بود . در رقم چمران و لاین M-75-7 نسبت بیشتری از مواد ذخیره ای ساقه درمقایسه با ارقام تجن و الوند به دانه منتقل شد . بعلاوه حداکثر وزن خشک سا قه( ?? روز پس ازگرده افشانی) در رقم چمران و لاین M-75-7 تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت در حالیکه درسایر ارقام کاهش محسوسی ازاین نظر در واکنش به خشکی مشاهده شد . در طی تشکیل دانه غلظت قندهای محلول ساقه از3/21 درصد به 7/2 درصد کاهش یافت . سهم این ترکیبات در عملکرد در حدود 13 درصد بود . سهم قندهای محلول ساقه درعملکرد درهردوسطح تنش تفاوت معنی داری باهم نداشتند، بهرحال درمرحله رسیدگی ارقام ازلحاظ این صفت تفاوت معنی دار نشان دادند . همبستگی مثبت و معنی دار بین غلظت کربوهید راتهای محلول ساقه در 17 روز پس ازگرده افشانی و سهم آنها درعملکرد مشاهده شد . ازطرفی بین س هم کربوهید راتهای محلول ساقه در عملکرد و سهم فتوسنتز جاری درعملکرد همبستگی منفی و معنی دار مشاهده شد . بررسی روند تغییرات وزن خشک دانه نشان دادکه تنش خشکی تا ?? روز پس از گرده افشانی تاثیری بر سرعت رشد دانه نداشت ولی پس از آن سرعت پرشدن دانه را کاهش داد . ب یشترین سرعت پرشدن دانه دراین مرحله مربوط به رقم الوند و کمترین آن مربوط به لاین M-75-7 بود . بنابراین کاهش وزن خشک دانه عموما بواسطه تاثیر سوء تنش در این دوره بوده ، که احتمالا گیاه با تنش رطوبتی شدیدتری مواجه شده است . در این دوره وزن خشک ساقه درهر دو شرایط شاهد و تنش کاهش یافت . بعلاوه به نظررسید خشکی عمدتا ازطریق کاهش طول دوره پرشدن دانه باعث کاهش وزن نهایی دانه گردد. در این تحقیق مشاهده شد که تنش خشکی فتوسنتز جاری را ?? درصد کاهش داد در حالیکه عملکرد فقط ?? درصد کاهش یافت . کاهش کمتر عملکرد بدلیل انتقال مجدد مواد ذخیره ای از ساقه به دانه بود که نشان دهنده نقش بافری ساقه در ثبات عملکرد است