ارزیابی تأثیر پدیدة النینو ـ نوسانات جنوبی (ENSO) بر آبدهی و خشکسالی (ترسالی) هیدرولوژیکی رودخانه‌های مهم استان فارس

Abstract

در این مطالعه تأثیر پدیدة النینو ـ نوسانات جنوبی بر آبدهی پنج رودخانه (کر، رودبال، مند، قره‌آغاج و ششپیر) استان فارس طی دوره آماری 2000- 1957 مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، ابتدا فازهای گرم (النینو)، سرد (لانینا) و پایه (دوران بدون النینو ولانینا) این پدیده شناسایی و سری زمانی دبی ماهانه رودخانه‌ها در هر یک از این فازها تشکیل گردید. سپس، برای هر یک از سری زمانی‌های تولید شده، مقادیر صدکهای 33، 67 و 50 (میانه) استخراج شدند. در مرحله بعد، نسبت مقادیر صدکهای یاد شده در دوران النینو و لانینا به مقادیر متناظر در دوران پایه محاسبه شد و مبنای ارزیابی میزان تأثیر فازهای سرد و گرم ENSO بر دبی رودخانه قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد: الف) در اکثر ماه‌ها، وقوع النینو موجب افزایش دبی در کلیه رودخانه‌ها می‌گردد. بیشترین مقدار افزایش در رودخانه قره‌آغاج در بهار و تابستان بیش از 120 درصد و رودخانه رودبال در تابستان حدود 60 درصد مشاهده گردید. در دیگر رودخانه‌ها نیز مقدار افزایش دبی بین 10 الی 40 درصد می‌باشد. ب) در اکثر موارد، وقوع لانینا موجب افزایش دبی در ماه‌های فصل زمستان و کاهش دبی در بقیة ماه‌ها میگردد. بیشترین مقدار کاهش (حدود 50 درصد) در رودخانه‌های قره‌آغاج و رودبال در بهار و تابستان مشاهده شد. همچنین، بررسی‌ها نشان داد که احتمال وقوع خشکسالی (ترسالی) هیدرولوژیکی در دوره النینو کمتر (بیشتر) و در دوره لانینا بیشتر (کمتر) از دوره پایه است.