تجزیه ژنتیکی عملکرد و صفات وابسته به آن در گندم نان

Abstract

افزایش عملکرد دانه مهمترین هدف به‌نژادگران در برنامه‌های اصلاحی می‌باشد اما از آنجا که عملکرد صفت پیچیده‌ای است که اجزای کمی بسیاری را در بر می‌گیرد و دارای وراثت پذیری پایینی می‌باشد معمولا بطور مستقیم مورد مطالعه قرار نگرفته و در عوض صفات مرتبط با آن که از نظر ژنتیکی دارای پیچیدگی بسیار کمتری هستند، مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور مطالعه ژنتیکی صفات مرتبط با عملکرد در گندم نان رقم قفقاز و لاین 14 با خصوصیات متفاوت با یکدیگر تلاقی و نتاج F1 ،F2 ،BC1 و BC2 همراه با والدین در طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردیدند. میانگین مربعات برای تمامی صفات شامل وزن سنبله، ارتفاع بوته، تعداد بذر در سنبله، وزن بذر در سنبله، وزن 1000 دانه، طول ریشک، طول سنبله، وضعیت ریشک، تراکم سنبلچه، رنگ بذر، پوشیدگی دانه توسط گلوم و تعداد پنجه معنی‌دار بود. حداقل تعداد ژن کنترل کننده این صفات به ترتیب 2، 2 ،2 ، 2، 1، 3، 1، 3، 2، 2، 6 و 2، برآورد گردید. تجزیه میانگین نسل‌ها با استفاده از آزمون مقیاس مشترک که همزمان تمام نسل‌ها را مورد آزمون قرار می‏دهد، انجام شد. نتایج این آزمون نشان داد که تمام آثار ژن‌ها شامل میانگین، افزایشی، غالبیت، آثار اپیستازی شامل افزایشی× افزایشی، افزایشی × غالبیت و غالبیت × غالبیت روی نحوه توارث صفات مورد بررسی موثر می‌باشند. برای صفات طول سنبله و وضعیت ریشک آثار افزایشی و غالبیت و برای دیگر صفات انواع اپیستازی مخصوصا آثار افزایشی × غالبیت و غالبیت × غالبیت مهمترین عامل کنترل توارث شناخته شد. برای صفات وزن بذر در سنبله و تراکم سنبلچه اثر افزایشی مهمتر از اثر غالبیت و برای صفات تعداد بذر در سنبله و وزن 1000 دانه اثر غالبیت مهمتر از اثر افزایشی شناخته شدند.