کاربرد چهار نوع شاخص انتخاب جهت افزایش عملکرد دانه اقام کندم نان ‹Triticum aestivum L.›

Abstract

یکی از مؤثرترین روش های انتخاب غیر مستقیم جهت افزایش عملکرد دانه استفاده از شاخص های انتخاب می باشد. پژوهشی در سال زراعی 77-1376 دردو مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه وکوشکک انجام گرفت . درهر مزرعه 25 رقم گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت ومورد ارزیابی قرار گرفت.41 صفت در 5 مرحله نمونه برداری اندازه گیری شد. نمونه برداری ها درمراحل پنجه زنی ‹SI›، رشد طولی ساقه‹S2›، ظهور خوشه وگلدهی ‹S3›، خمیری شدن دانه‹S4› ورسیدن کامل دانه‹S5› انجام شد.پس از انجام تجزیه واریانس صفاتی که دارای اثر معنی داری بودند از نظرهمبستگی ژنوتیپی با عملکرد، وراثت پذیری ،ضریب تغییرات ژنوتیپی ،ضریب تغییرات فنوتیپی و پیشرفت ژنتیکی مورد ارزیابی قرار گرفتند. در نهایت 23 صفت برگزیده شد.روی این صفات تجزیه علیت انجام گردید و14 صفت : تعداد دانه در سنبله ساقه اصلی ، تعداد درسنبله ساقه های فرعی ،تعداد سنبلک در سنبله ساقه اصلی ، تعداد سنبلک در سنبله ساقه فرعی ،تعداد سنبله درمترمربع، درصد پنجه های نابارور ،طول سنبله بدون ریشک ،نسبت وزنی سنبله به ساقه درS5، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، NAR2, LAD4, LAD3, NAR3 انتخاب شدودر تشکیل شاخص های انتخاب بکار گرفته شد. در اولین نوع شاخص از روش رابینسون استفاده گردید. برترین شاخص حاصل از این روش دارای صفات عملکرد دانه ، تعداد دانه در سنبله اصلی، تعداد دانه در سنبله فرعی ،نسبت وزنی سنبله به ساقه فرعی درS5، شاخص برداشت، NAR3,NAR2 بود. د.مین نوع شاخص بکار گرفته شده ،شاخ پیشرفت مطلوب بود . در این حالت نیز برترین شاخص دارای صفات عملکرد دانه ،تعداد دانه درسنبله ساقه اصلی، تعداد دانه درسنبله ساقه فرعی، نسبت وزنی سنبله به ساقه فرعی در S5، شاخص برداشت NAR3, NAR2 بود وکاملاً با برترین شاخص حاصل از روش اول یکسان بود . سومین وچهارمین نوع شاخص از نوع شاخص های اپتیمم بودند که درشاخص نوع سوم، ارزش اقتصادی، وراثت پذیری صفات ودر شاخص نوع چهارم، ارزش اقتصادی ،حاصل ضرب وراثت پذیری در پیشرفت مطلوب صفات درنظر گرفته شد. درهردونوع شاخص سوم وچهارم شاخصی با صفات عملکرد دانه ، تعداد دانه درسنبله اصلی، تعداد دانه درسنبله فرعی ،تعداد سنبلک در سنبله اصلی وتعداد سنبلک در سنبله فرعی برتر بود .به طور کلی با توجه به سادگی محاسبات وامکان استنتاج ساده تر به دلیل وارد شدن تنها صفت عملکرد دانه درارزش ارثی ، کاربرد عملی شاخص نوع اول یعنی شاخص رابینسون پیشنهاد می گردد.